Eigenlijk heb ik het halen van mijn Heao diploma nog te danken aan Harry de Winter. Wanneer ik op vrijdag tijd kreeg om te studeren kon ik me daar maar moeilijk toe zetten. Gelukkig had ik de radio aan en draaide Harry de Winter goeie muziek. Onze muzieksmaak kwam wel overeen, zo is mijn herinnering. Harry groeide door van radiomaker naar TV producent en werd een grote meneer in die wereld. Vorige week overleed hij aan asbestkanker. Natascha van Weezel maakte een documentaire (klik hier) over Harry en zijn broer Mischa, waarin zij vertellen over de ervaringen van hun ouders in de Tweede Wereld oorlog. Het is een aangrijpend verhaal, zoals alle verhalen die de ellende van toen beschrijven. Details die je bij de keel grijpen. Het is prachtig verwoord. De broers lopen de route die hun vader liep van Sachsenhausen naar Havelberg in 1945: Een kleine 100 kilometer van het concentratiekamp net boven Berlijn naar de plaats waar je met een pontje van de Russische sector naar de Amerikaanse sector over de Elbe kon. Naar het westen, naar huis. Ze laten zien hoe hun ouders beide partners verloren en hoe ze elkaar in hun verdriet vonden en vooruit keken richting de toekomst.
Ik moest gedurende het verhaal denken aan de vluchtelingen op de Middellandse zee, die in mensonterende toestanden in Italië aankomen. Hoe we dweilen met de kraan open. Hoe we wat kunnen doen aan die kraan door én de mensen in Afrika meer bestaanszekerheid te geven én de meedogenloze smokkelaars aan te pakken.
Gary Lineker schoot ook nog even door mijn hoofd. Gelijk heeft hij door de nieuwe wet van de Britse regering omtrent de deportatie naar Rwanda van de vluchtelingen die dan eindelijk Engeland hebben bereikt te vergelijken met de gedachten in de jaren 30 van de vorige eeuw.
En ik moest denken aan Bachmut in Oekraïne, de hel op aarde de laatste weken en maanden. Dit weekend alleen al meer dan 200 doden.
Maar het beroerde is dat deze verhalen nog te beschrijven zijn. Dat geldt niet voor het systeem dat in de jaren 40 door Hitler Duitsland werd uitgevoerd: het vermoorden van 6 miljoen mensen vanwege ras, geloof of geaardheid. Dat blijft raken, keer op keer en is niet samen te vatten en te verbeelden. Na het zien van “Broertje” moest ik denken aan het gedicht “Vrede” van Leo Vroman:
Kom vanavond met verhalen
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.
13 maart 2023