In de voetsporen van Van Gogh

Het Kröller Müller museum is bij ons om de hoek, een paar kilometer het bos in. Ieder jaar kom ik er wel een keer. Het is een prachtig museum en ik voel me er vrij. Je bent er altijd in een internationaal gezelschap: Amerikanen, Japanners en Europeanen vanuit allerlei landen. Wel erg westers, denk ik nu ik dit zo opsom.

In de beeldentuin loop ik vaak naar de boom die geen boom is, maar een kunstwerk, speciaal gemaakt voor die omgeving. Wanneer je niet oplet, dan zie je het niet. In het museum hoop ik altijd de steen van Brancusi tegen te komen. De steen staat meestal op een andere plaats. Ze lopen er als het ware het museum mee door. Ik word altijd licht emotioneel als ik die steen zie: zo moet het begin van het bestaan eruit hebben gezien. Of de kunstenaar dat er mee heeft bedoeld weet ik niet, maar voor mij is dat minder relevant. Het gaat er in dit geval om wat ik daarbij voel. En ja, in het museum kun je niet om Van Gogh heen. Van Nuenen en Zundert tot aan Auvers heeft het Kröller Müller de mooiste werken. Mijn kleinzoon van 12 herkende een jaar geleden de Aardappeleters en we keken samen naar de kleuren van het café in Arles. Prachtig moment was dat. Of hij het zich ook nog kan herinneren, weet ik niet. Dat kan haast niet in het actuele geweld van Mbappé en Barcelona en PSG…. Maar dit terzijde.

Voor het eerst in mijn leven, ben ik samen met wie ik ben aan het rustiek kamperen in de Provence. Terwijl het op Oerol regent dat het giet, zitten wij de hele dag in de zon, fietsen we door de wijnvelden en langs de olijfgaarden en zien we de cypressen. We waren in Arles en zagen het café dat Van Gogh schilderde. De kleuren waren nagemaakt en er stond een Mini op het terras. Het café is gesloten. Op het terras ernaast lunchten we. Dat gaf ons toch een mooi beeld. Ook van andere plaatsen waar Van Gogh schilderde. Mooi om te zien. Mooier, indrukwekkender, was het in St. Rémy, de plaats waar Van Gogh in de kliniek was. Je waande je bij tijd en wijle in zijn schilderijen. De olijfgaarden, zijn geestesgesteldheid en ga maar door. Ik was daardoor geroerd. Wat kunnen genieën eenzaam zijn en gek worden. Er was veel zon en ook wind toen we er waren. Precies dat zag ik in zijn schilderijen. Echt een prachtige ervaring.

We zagen zijn klompen, die hij aan had toen hij schilderde en waarmee hij door de velden liep. Ze geven het beeld van een bewogen leven.

14 juni 2024

Berlin

Achterkant van de East side gallery
Achterkant van de Eastside Gallery
Station gesloten van 1961 tot 1989.
Hamburger Bahnhof
Demonstratie bij de Rijksdag
Zomer in Friedrichshain
Monument ter herinnering aan de holocaust.
Oost Berlijn, zoals de DDR het wilde zien. Frankfurter Tor.

Brandenburger Tor
Berlin Hauptbahnhof.

11-13 mei 2024

9 mei 2024

De parade in Moskou: Poetin dreigt met kernwapens. Met wie ik ben en ik zijn op het drielandenpunt van Oekraïne, Belarus en Polen. De vogels fluiten. Het is mooi weer.

Vandaag huurden we een auto en reden van Lublin naar Sobibor. Langs de grenzen van Europa, velden met koolzaad en graan. Een glooiend landschap. Ik moet telkens denken aan de oorlog een paar honderd kilometer verderop. Van die hagen, waar de toppen van de bomen kapot geschoten zijn. Waar in de velden eromheen allemaal inslagen van granaten zijn. Waar drones in schuttersputjes granaten droppen. Ik zag al die filmpjes op internet. Daar heb je tijd voor, wanneer je met pensioen bent.

We kwamen aan in Sobibor. Of nee, de plaats is vijf kilometer verderop. We kwamen bij het vernietigingskamp Sobibor, bij het station waar 19 treinen met 30.000 Nederlanders aankwamen. Niets meer van te zien. Wat we zagen was een indrukwekkend monument. Ik dacht aan de nicht van Leo Lewin, die daar is vermoord en aan de twee mensen bij ons uit de straat die daar het leven hebben gelaten en aan de mensen uit de Ramaer en Bloemendaal, waar mijn moeder werkte en mee op de foto staat. Allemaal dood.

We reden terug. Zullen we Majdanek ook doen? Gedaan.

Gelukkig was er gratis bier in het hotel waar we waren en werd de huurauto daar opgehaald. De zon schijnt. Morgen naar Berlijn.

9 mei 2024

Warschau

Wat moet je schrijven? We waren 40 uur in deze stad. Het is een westerse stad met een goed openbaar vervoer, hoge gebouwen en een ongelofelijke geschiedenis. Wij concentreerden ons op de muziek van Chopin, zij het kort, en de holocaust. Gisteren liepen we door het getto van Warschau naar de Joodse begraafplaats en vandaar naar de oude stad. Nog even naar het parlementsgebouw en dat was het wel. Vandaag nog naar het Polin museum.

Maar de indruk van de begraafplaats is onuitwisbaar. Zoals ook de wandeling door het getto. Het idee dat er na een kilometers lange wandeltocht slechts twee plaatsen over zijn, één van 10 bij 10 en één van 10 bij 20, waar de mensen die daar woonden en in 1942 en 1943 stierven, zijn begraven is onverdraaglijk. Vandaag zagen we in het Polin museum hoe dat werd georganiseerd. Hoe de ‘endlösung der Judefrage’ werd geregeld.

En eigenlijk was het geen nieuws. Ik wist het wel. Maar de totale ontmenselijking, de ontreddering, het systematische, het is niet te bevatten: een glimp van de hel.

8 mei 2024.

4 mei (3)

Vroeger thuis deden we niet zo erg aan 4 mei. Tuurlijk, we waren stil en we keken naar de TV om 8 uur. Het journaal kwam daarna. Mijn familie had zijn eigen herinnering aan de oorlog. Een privé herinnering, waardoor ook ik ben gevormd. Later toen ik de pubertijd ruim voorbij was, kwam ik eens met de trein op 4 mei aan in Ommen om 19:15 uur. In Ommen kwamen in die tijd de treinen altijd om kwart over het uur. Ieder uur weer. Ik herinner me dat ik met een vriend direct door naar de herdenking ging bij het gemeentehuis. We liepen naar de joodse begraafplaats. Ik had dat nog nooit gedaan. Het was een mooie voorjaarsavond. Hoe kon de dood zo dichtbij zijn….

Naarmate de oorlog verder weg was in de tijd, kwam 4 mei voor mij dichterbij. Ik voelde dat ieder jaar opnieuw. Ik kon er eigenlijk niet mee leven. Net als met goede vrijdag en stille zaterdag. Wat een ellende. Ooit kwam ik per ongeluk langs Ravensbrück onderweg van Berlijn naar Stralsund in de voormalige DDR. Ik zei: laten we hier even kijken. Het was net na de val van de muur. Aan de kant van de weg vonden we een bord: Rabota nog wat… Het was Russisch voor : Werk in uitvoering. Wanneer ik Lavrov, de huidige minister van Buitenlandse zaken van Rusland*) of een andere Rus dat woord hoor uitspreken op TV weet ik wat hij bedoelt. Er wordt gewerkt en meestal niet aan het goede. Ik vergeet Ravensbrück nooit meer. Ik leerde dat vrouwen daar vermoord werden, waarom dan ook. Niet te geloven.

Deze dagen maken we ons druk of het protest op de Dam vandaag in Amsterdam door zal klinken tijdens de twee minuten stilte. Of er protesten zijn in verband met de situatie in Gaza. In Gaza neemt Israël op een verschrikkelijke manier wraak voor een pogrom dat op 7 oktober vorig jaar plaatsvond. Het land wil de daders daarvan uitroeien, zodat dit nooit meer gebeurt. Het gebeurt weer, nu vandaag, elke dag overal in de wereld, dat joden worden vervolgd en bespuugd. Zelfs de opening van het Holocaust museum in Amsterdam werd ontheiligd door protesten. De vraag staat centraal: wat is genocide? Is de reactie van Israël in Gaza genocide of zelfbescherming. Voor mij is het het laatste.

Dat zijn ook de ethische dilemma’s die in de Joodse Raad in Amsterdam speelden. Werken we mee en kunnen we wat bereiken door onder protest mee te werken of breken we op. Ik kan niet in Cohen en Asschers voeten staan. Ik bewonder hen, zoals ik ze in de serie van de EO zag dit voorjaar. In Trouw van 3 mei, gisteren, staat de juiste waardering: “Belangrijke kritiek op de serie De Joodse Raad is de afwezigheid van het benoemen van de ambtelijke collaboratie. De Amsterdamse politie hielp bij de razzia’s, de NS legden een stuk spoor aan richting Westerbork.” Ik zeg: veel mensen werkten mee als wisselwachter of hoe dan ook. Allemaal lieten we het gebeuren.

Doen we dat vandaag de dag weer? Wilders gebruikt dagelijks op Twitter de #wegermee. Iets wat voor mij hetzelfde is als deportatie. Ik word er niet goed van.

Maandag gaan we met de trein van Arnhem naar Warschau, vandaar naar Lublin en met de auto naar Sobibor. Daar zal ik stilstaan bij de twee mensen bij mij uit de straat, die daar zijn vergast en bij de nicht van Leo Lewin zomaar iemand, die ik niet ken. Op de terugweg gaan we een paar dagen naar Berlijn, waar de geschiedenis op straat ligt. Ik heb er zin in. In Berlijn ga ik een grote bier drinken op de Häckischer Markt in Berlijn. Ik proost op het leven en de vrijheid, samen met wie ik ben. Met een nieuwe ervaring in mijn rugzak….

4 mei 2024

NB.: Tijdens het schrijven hoorde ik het concert van Neil Young in Het Cow Palace, Los Angelos, 22 oktober 1978.

*) Over Lavrov: het is de vraag of hij nog in functie is. De tijd zal het leren.

Het is weer zo’n dag…

…..dat alles in elkaar past. Ik open de krant en lees dat Richard Serra is overleden. Zeer onder de indruk waren we van zijn werk in het Guggenheim in Bilbao. Nu lees ik dat hij als kind op een scheepswerf een boot te water zag gaan. Ik begrijp zijn schepping nu iets beter.

Prachtig beschrijft ze wat er gebeurde. Ik vroeg me af hoe mijn kinderen dat beleefd hebben. Ook vergelijkt ze de tijd van toen, als veertiger van nu met vandaag. Was vroeger alles beter, denk je haast als ze , vrij vertaald, schrijft: “Het was een periode (eind jaren 90) van ogenschijnlijk eindeloze economische groei en relatieve politieke stabiliteit toen Trump en Poetin nog geen wereldmachten regeerden, klimaatverandering geen crisis leek, corona niet bestond. Pandemieën en oorlogen waren abstract, ver weg in geografie en tijd.”

Met wie ik ben is aan het mantelzorgen en ik draai muziek. Afgelopen zomer waren we naar Placebo in 013 in Tilburg. Prachtige, ook harde muziek. Muziek die misschien niet bij ons past. We waren de oudsten daar. De laatste dagen draai ik hun nummer Meds vaak. Intrigerende muziek. Alison Mosshart speelt mee. Ik ken haar niet en ging haar draaien naar aanleiding van dat nummer. Ik geniet van haar muziek, soms fragiel, soms hard en duidelijk. Op Spotify kun je dan naar radio. De muziek die met haar verbonden is wordt dan “gedraaid”. Soms haar eigen muziek en vaak muziek van anderen. Nu kwam, terwijl ik aardappels schilde, een nummer van Neil Young voorbij, “Hey Hey, My My”, gespeeld door Battleme van “Sons of Anarchy”. Een nummer dat mij in diezelfde jaren 90 moed gaf met zinnen als “It’s better to burn out, than to fade away …” en “Rock and roll wil never die…”

Het is de rauwe werkelijkheid van alle dag waar in ons land de ene volksvertegenwoordiger de andere volksvertegenwoordiger op de bek wil slaan, waar de opening van een museum over de deportatie van 103.000 mensen vestoord wordt door mensen die dat blijkbaar niet begrijpen en waar politici gefinancierd worden om chaos en anarchie te creëren.

Toen, die dag in Bilbao, schuilden in de harde werkelijkheid van beton en staal, gecreëerd door Serra, kinderen. De kinderen zaten in een kring en lieten de omgeving op zich afkomen en zagen elkaar. Een scherper contrast is haast niet denkbaar.

28 maart 2024

Foto’s: “The Matter of Time”, Richard Serra, Guggenheim museum, Bilbao, 6 juni 2023.

Het museum is geopend…

Ik ben onder de indruk van Lodewijk Asscher en Boris van de Ham en citeer hun tweets. Asscher. De vraag van Frans Weisglas is een goede vraag. De reactie van Asscher is compleet.

Boris van der Ham:

Zo denk ik er ook over. Ik kan het niet beter verwoorden. Binnenkort weer naar Amsterdam…

10 maart 2024

Over genocide

Morgen wordt het (Nederlandse) Holocaust monument in Amsterdam geopend. Daarvoor is de ook de Israëlische president Herzog uitgenodigd. Deze opening is totaal gepolitiseerd, ook door de partij waar ik veertig jaar lid van ben en op heb gestemd. Ik heb daar grote moeite mee om een paar redenen.

Geen enkele oorlog in de moderne tijd is te vergelijken met de systematische uitroeiing van de joden in de Tweede Wereldoorlog. Het opzetten van concentratiekampen, treindienstregelingen, en het ronselen van medewerkers kent zijn weerga niet. Het is onbeschrijflijk wat er is gedaan in de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw. Je wordt stil op het namenmonument. Zie mijn eerdere blog.

De systematische wijze waarop Hamas aangevallen heeft is moord met voorbedachte rade. Het nemen van gijzelaars en deze mishandelen en gebruiken als handelswaar is een misdaad tegen de menselijkheid in mijn ogen. Welke landen zijn verantwoordelijk voor de steun aan Hamas. Waarom worden deze landen niet aangesproken door de mensen en organisaties die deze opening politiseren.

Hamas is een terroristische organisatie als IS dat zijn kiezers gijzelt. Waarom gebruik je ziekenhuizen als kazernes, waarom kaap je vrachtwagens met hulpgoederen? Ik wil Palestijnen steunen, maar elke steun voor Hamas is voor mij steun aan geweld.

En ja: ik vind dat Israel zijn nederzettingen politiek moet veranderen. En ja: ik vind dat de orthodoxen de boel kapot maken. En ja: ik vind dat Palestijnen recht op leven in vrede hebben. Dat moet er snel komen en er moet snel een oplossing komen.

Maar die oplossing komt niet alleen van Israël: ook de Palestijnen moeten mee willen doen en vooral de landen die Hamas in het zadel houden. Daar zouden we onze aandacht en diplomatie op moeten richten.

9 maart 2024

Coveren doe je niet zomaar!!

Patti Smith maakte ooit het album Twelve. Het was een album met twaalf covers van nummers die haar op een of andere manier hadden geïnspireerd. Het werd een prachtig album met nummers van Bob Dylan, Neil Young, The Doors en Stevie Wonder. Hoogtepunt op het album is wat mij betreft Smells like teen spirit van Nirvana / Kurt Cobain. Een nummer dat ontelbaar veel is gecoverd. Ik zag het concert waarin ze de covers speelde, samen met wie ik ben, in Paradiso in Amsterdam. Het was een mooie avond!

Een jaar geleden, ofzo, waren we bij Flip Noorman in de Kleine Komedie . Hij en zijn Noormannen speelden die avond door hem vertaalde muziek van Tom Waits. De muziek was fantastisch en de vertolking van andermans muziek geweldig. Ik wil altijd nog een keer naar een concert van Tom Waits, maar ik vrees dat hij de oceaan niet meer overkomt. Dit concert deed mijn verlangen om de echte master nog een keer te zien groeien. De Noormannen maakten dat verlangen los.

Erwin Nyhoff kende ik eigenlijk niet. In de tijd van zijn The Prodigal Sons, was ik teveel met kleine kinderen bezig en de Voice of Holland heb ik nooit gekeken. Toen waren die kleintjes alweer te groot (gelukkig…). Nu kwam ik Erwin per ongeluk binnen een paar maanden twee keer tegen. Met covers…

Nou ja covers. In het geval van Cuby’s Bleus, in het Oude Luxor in Rotterdam vertolkte hij de rol van Harry Muskee. Erwin Java, oud lid van de Blizzards trok de kar. Die speelde zichzelf, zoals alleen hij dat kan. Een geweldige Appleknockers flophouse kwam eruit, maar ook rustige bleusballads, als Somebody will know someday, werden super mooi gezongen door Erwin Nyhoff. Met wie ik ben, was wat minder tevreden over de schoenen van Erwin, maar verder net zo enthousiast als ik.

Gisteravond zag ik in Hengelo ‘Erwin Nyhoff plays Neil Young’. Nou heb ik best wat LP’s van Neil Young, later kocht ik van een aantal LP’s ook de CD’s en van sommige nieuwe albums heb ik alleen de CD’s. Een keer of zes ben ik naar zijn concerten geweest in Rotterdam, Amsterdam en of all places Weert. Naar Neil Young luisteren schuurt altijd. Of hij heeft zijn avond niet, of hij speelt alleen waar hij zelf zin in heeft, of je mag niet drinken tijdens het concert, terwijl hij zelf aan een pint zit. Er is altijd wat. De laatste keer stond ik op rij 3 en had prachtig zicht. Het kaartje kostte iets van € 90. Dan gaat bij mij de lol er al snel af. Je wilt dan wel vooraan staan en bent al vroeg bij zo’n betonnen kolos daar ergens in Amsterdam Zuid Oost. Het helpt allemaal niet mee. Bovendien is het bier binnen duur, slecht en in plastic bekers verpakt… Je moet er wat voor over hebben. Toch was het een concert om niet snel te vergeten. De setlist is hier te vinden.

Maar gisteravond niets van dat alles. Vooraf heerlijk gegeten bij vrienden, bijna voor de deur geparkeerd. We waren nog geen tien minuten binnen, zaten op de eerste rij en Erwin startte met een paar nummers van Harvest. Toch wel het album van Neil’s doorbraak, ook al zullen anderen After the Goldrush noemen en weer anderen Everybody knows this is nowhere. Het werd een fantastische avond. Ondanks een druk weekend dat hij achter de rug had, speelde hij de sterren van de hemel. Prachtige covers, met hier en daar een eigen invulling en een verhaal.

De omgeving, café de Cactus in Hengelo, was perfect. In zo’n prachtige omgeving past deze muziek, zoals die vroeger in Ommen in de Tronk werd gedraaid. Erwin speelde muziek die je wilde horen. Hij speelde het zo, zoals je het wilde horen en het was live, super live. Bij vlagen gevoelig, bij vlagen all over the place, geweldig.

Ik denk, met nog wat meer omlijsting en nog wat meer verhalen eromheen, is deze show “theaterwaardig”. Zoals Flip en zijn Noormannen nu furore maken met Tom Waits.

We hadden een prachtige avond voor weinig geld op een mooie locatie en met goed bier!! Over de schoenen van Erwin hebben we het op de terugweg niet meer gehad.

8 januari 2024