11-13 mei 2024
Berlin
9 mei 2024
De parade in Moskou: Poetin dreigt met kernwapens. Met wie ik ben en ik zijn op het drielandenpunt van Oekraïne, Belarus en Polen. De vogels fluiten. Het is mooi weer.
Vandaag huurden we een auto en reden van Lublin naar Sobibor. Langs de grenzen van Europa, velden met koolzaad en graan. Een glooiend landschap. Ik moet telkens denken aan de oorlog een paar honderd kilometer verderop. Van die hagen, waar de toppen van de bomen kapot geschoten zijn. Waar in de velden eromheen allemaal inslagen van granaten zijn. Waar drones in schuttersputjes granaten droppen. Ik zag al die filmpjes op internet. Daar heb je tijd voor, wanneer je met pensioen bent.
We kwamen aan in Sobibor. Of nee, de plaats is vijf kilometer verderop. We kwamen bij het vernietigingskamp Sobibor, bij het station waar 19 treinen met 30.000 Nederlanders aankwamen. Niets meer van te zien. Wat we zagen was een indrukwekkend monument. Ik dacht aan de nicht van Leo Lewin, die daar is vermoord en aan de twee mensen bij ons uit de straat die daar het leven hebben gelaten en aan de mensen uit de Ramaer en Bloemendaal, waar mijn moeder werkte en mee op de foto staat. Allemaal dood.
We reden terug. Zullen we Majdanek ook doen? Gedaan.
Gelukkig was er gratis bier in het hotel waar we waren en werd de huurauto daar opgehaald. De zon schijnt. Morgen naar Berlijn.
9 mei 2024
Warschau
Wat moet je schrijven? We waren 40 uur in deze stad. Het is een westerse stad met een goed openbaar vervoer, hoge gebouwen en een ongelofelijke geschiedenis. Wij concentreerden ons op de muziek van Chopin, zij het kort, en de holocaust. Gisteren liepen we door het getto van Warschau naar de Joodse begraafplaats en vandaar naar de oude stad. Nog even naar het parlementsgebouw en dat was het wel. Vandaag nog naar het Polin museum.
Maar de indruk van de begraafplaats is onuitwisbaar. Zoals ook de wandeling door het getto. Het idee dat er na een kilometers lange wandeltocht slechts twee plaatsen over zijn, één van 10 bij 10 en één van 10 bij 20, waar de mensen die daar woonden en in 1942 en 1943 stierven, zijn begraven is onverdraaglijk. Vandaag zagen we in het Polin museum hoe dat werd georganiseerd. Hoe de ‘endlösung der Judefrage’ werd geregeld.
En eigenlijk was het geen nieuws. Ik wist het wel. Maar de totale ontmenselijking, de ontreddering, het systematische, het is niet te bevatten: een glimp van de hel.
8 mei 2024.
4 mei (3)
Vroeger thuis deden we niet zo erg aan 4 mei. Tuurlijk, we waren stil en we keken naar de TV om 8 uur. Het journaal kwam daarna. Mijn familie had zijn eigen herinnering aan de oorlog. Een privé herinnering, waardoor ook ik ben gevormd. Later toen ik de pubertijd ruim voorbij was, kwam ik eens met de trein op 4 mei aan in Ommen om 19:15 uur. In Ommen kwamen in die tijd de treinen altijd om kwart over het uur. Ieder uur weer. Ik herinner me dat ik met een vriend direct door naar de herdenking ging bij het gemeentehuis. We liepen naar de joodse begraafplaats. Ik had dat nog nooit gedaan. Het was een mooie voorjaarsavond. Hoe kon de dood zo dichtbij zijn….
Naarmate de oorlog verder weg was in de tijd, kwam 4 mei voor mij dichterbij. Ik voelde dat ieder jaar opnieuw. Ik kon er eigenlijk niet mee leven. Net als met goede vrijdag en stille zaterdag. Wat een ellende. Ooit kwam ik per ongeluk langs Ravensbrück onderweg van Berlijn naar Stralsund in de voormalige DDR. Ik zei: laten we hier even kijken. Het was net na de val van de muur. Aan de kant van de weg vonden we een bord: Rabota nog wat… Het was Russisch voor : Werk in uitvoering. Wanneer ik Lavrov, de huidige minister van Buitenlandse zaken van Rusland*) of een andere Rus dat woord hoor uitspreken op TV weet ik wat hij bedoelt. Er wordt gewerkt en meestal niet aan het goede. Ik vergeet Ravensbrück nooit meer. Ik leerde dat vrouwen daar vermoord werden, waarom dan ook. Niet te geloven.
Deze dagen maken we ons druk of het protest op de Dam vandaag in Amsterdam door zal klinken tijdens de twee minuten stilte. Of er protesten zijn in verband met de situatie in Gaza. In Gaza neemt Israël op een verschrikkelijke manier wraak voor een pogrom dat op 7 oktober vorig jaar plaatsvond. Het land wil de daders daarvan uitroeien, zodat dit nooit meer gebeurt. Het gebeurt weer, nu vandaag, elke dag overal in de wereld, dat joden worden vervolgd en bespuugd. Zelfs de opening van het Holocaust museum in Amsterdam werd ontheiligd door protesten. De vraag staat centraal: wat is genocide? Is de reactie van Israël in Gaza genocide of zelfbescherming. Voor mij is het het laatste.
Dat zijn ook de ethische dilemma’s die in de Joodse Raad in Amsterdam speelden. Werken we mee en kunnen we wat bereiken door onder protest mee te werken of breken we op. Ik kan niet in Cohen en Asschers voeten staan. Ik bewonder hen, zoals ik ze in de serie van de EO zag dit voorjaar. In Trouw van 3 mei, gisteren, staat de juiste waardering: “Belangrijke kritiek op de serie De Joodse Raad is de afwezigheid van het benoemen van de ambtelijke collaboratie. De Amsterdamse politie hielp bij de razzia’s, de NS legden een stuk spoor aan richting Westerbork.” Ik zeg: veel mensen werkten mee als wisselwachter of hoe dan ook. Allemaal lieten we het gebeuren.
Doen we dat vandaag de dag weer? Wilders gebruikt dagelijks op Twitter de #wegermee. Iets wat voor mij hetzelfde is als deportatie. Ik word er niet goed van.
Maandag gaan we met de trein van Arnhem naar Warschau, vandaar naar Lublin en met de auto naar Sobibor. Daar zal ik stilstaan bij de twee mensen bij mij uit de straat, die daar zijn vergast en bij de nicht van Leo Lewin zomaar iemand, die ik niet ken. Op de terugweg gaan we een paar dagen naar Berlijn, waar de geschiedenis op straat ligt. Ik heb er zin in. In Berlijn ga ik een grote bier drinken op de Häckischer Markt in Berlijn. Ik proost op het leven en de vrijheid, samen met wie ik ben. Met een nieuwe ervaring in mijn rugzak….
4 mei 2024
NB.: Tijdens het schrijven hoorde ik het concert van Neil Young in Het Cow Palace, Los Angelos, 22 oktober 1978.
*) Over Lavrov: het is de vraag of hij nog in functie is. De tijd zal het leren.
Het is weer zo’n dag…
…..dat alles in elkaar past. Ik open de krant en lees dat Richard Serra is overleden. Zeer onder de indruk waren we van zijn werk in het Guggenheim in Bilbao. Nu lees ik dat hij als kind op een scheepswerf een boot te water zag gaan. Ik begrijp zijn schepping nu iets beter.
Vaak gingen we, met wie ik ben en ik, op witte donderdag, goede vrijdag, en stille zaterdag naar de kerk. Het lijden sprak ons meer aan dan het vrolijke van pasen. De laatste tijd gaan we niet meer. De plek waar we ons op deze dagen thuis voelen is te ver weg. Ik draaide ook vaak in deze week de Johannes Passion. Thuis hadden we een uittreksel van dit muziekstuk van Bach: het pastte op één LP, twee keer twintig minuten. De laatste jaren draaide ik het hele stuk wel via Spotify. Ook dat lijkt verder weg.
In Trouw las ik vandaag de column “Billen schudden” van Kelli van der Waals. Ze beschrijft pubers eind jaren 90 en hoe de muziek van Def Rhymz daar in een rol speelt.
Prachtig beschrijft ze wat er gebeurde. Ik vroeg me af hoe mijn kinderen dat beleefd hebben. Ook vergelijkt ze de tijd van toen, als veertiger van nu met vandaag. Was vroeger alles beter, denk je haast als ze , vrij vertaald, schrijft: “Het was een periode (eind jaren 90) van ogenschijnlijk eindeloze economische groei en relatieve politieke stabiliteit toen Trump en Poetin nog geen wereldmachten regeerden, klimaatverandering geen crisis leek, corona niet bestond. Pandemieën en oorlogen waren abstract, ver weg in geografie en tijd.”
Met wie ik ben is aan het mantelzorgen en ik draai muziek. Afgelopen zomer waren we naar Placebo in 013 in Tilburg. Prachtige, ook harde muziek. Muziek die misschien niet bij ons past. We waren de oudsten daar. De laatste dagen draai ik hun nummer Meds vaak. Intrigerende muziek. Alison Mosshart speelt mee. Ik ken haar niet en ging haar draaien naar aanleiding van dat nummer. Ik geniet van haar muziek, soms fragiel, soms hard en duidelijk. Op Spotify kun je dan naar radio. De muziek die met haar verbonden is wordt dan “gedraaid”. Soms haar eigen muziek en vaak muziek van anderen. Nu kwam, terwijl ik aardappels schilde, een nummer van Neil Young voorbij, “Hey Hey, My My”, gespeeld door Battleme van “Sons of Anarchy”. Een nummer dat mij in diezelfde jaren 90 moed gaf met zinnen als “It’s better to burn out, than to fade away …” en “Rock and roll wil never die…”
Het is de rauwe werkelijkheid van alle dag waar in ons land de ene volksvertegenwoordiger de andere volksvertegenwoordiger op de bek wil slaan, waar de opening van een museum over de deportatie van 103.000 mensen vestoord wordt door mensen die dat blijkbaar niet begrijpen en waar politici gefinancierd worden om chaos en anarchie te creëren.
Toen, die dag in Bilbao, schuilden in de harde werkelijkheid van beton en staal, gecreëerd door Serra, kinderen. De kinderen zaten in een kring en lieten de omgeving op zich afkomen en zagen elkaar. Een scherper contrast is haast niet denkbaar.
28 maart 2024
Foto’s: “The Matter of Time”, Richard Serra, Guggenheim museum, Bilbao, 6 juni 2023.
Politiek en journalistiek in Arnhem
Op een afstandje volg ik de politiek in Arnhem. Nu letterlijk op een afstandje, ik ben in Nepal, en lees het artikel in de Arnhemsche Courant, waarin Patrick Arink de schuld van de verkiezingsoverwinning van de PVV wijt aan het beleid van GroenLinks, de partij waar ik al vele jaren lid van ben. Dat is niet erg. Over beleid kun je van mening verschillen. Over het nut van milieuzones kun je van mening verschillen. Zo ook over wie gebruik maakt van het stadstheater. Over de Schaapsdrift kun je ook van alles zeggen: natuurlijk moest de communicatie beter. Daar zijn bij de start fouten gemaakt. Maar het plan van tafel zou toch te gek zijn. Nu is er een aangepast plan, met de sloop van enkele huizen en niet een gehele straat. Daar komen veel huizen voor terug. Mensen moeten ook wonen! Overigens van mening verschillen hierover mag ook.
Echter, wat Arink doet is Cathelijne Bouwkamp bashen. Het artikel als geheel dient niet om informatie te geven of iets dergelijks. Het artikel is een afrekening, is iemand afbranden tot de grond. Het artikel is nergens voor nodig, dient niets en niemand.
Wat het artikel doet is wat de PVV doet: populistisch raaskallen. Daar baal ik van, want de Arnhemsche politiek heeft wat anders nodig. Mensen die verbinden. Mensen die de discussie aangaan bij onenigheid. Mensen met visie, dat er gewoond moet worden in Malburgen en op de Hoogkamp, in Presikhaaf en De Laar-west. Daar wordt aan gewerkt en dat vraagt een brede kijk. Daar past niet het bashen bij, ook niet als je het niet met de persoon in kwestie eens bent.
Arnhem heeft een lange traditie van gezeur in de politiek. We moeten frisser (!) gaan kijken. Over de grenzen van partijen en personen heen. En natuurlijk mag iemand zeggen, dat ik dit schrijf vanuit Nepal en behoor tot de elite die zich dat kan permitteren. Dat mag. Of dat mij recht aandoet is de vraag.
Ik hoop echt dat de Arnhemsche Courant bij de inhoud blijft. Ik hou van de longreads en de nieuwsberichten, ook over de Schaapsdrift. Maar dat bashen helpt niet.
De verwijzing in het artikel naar opvattingen van Ahmed Marcouch kon ik overigens zeer waarderen.
29 november 2023
Het 250ste blog…
Dit is volgens WordPress mijn 250ste gepubliceerde blog. Het eerste blog was op 28 mei 2019. We zijn nu vier jaar later. De laatste tijd schrijf ik wat minder. Soms val ik in herhaling.
Toch blijft het me boeien, dat schrijven. Ik heb het geleerd in een krantje waarin we samen met vrienden schrijven. Het schrijven duurt meestal een uur en daarna nog een uur om de fouten eruit te halen en de foto’s toe te voegen. Met wie ik ben leest al mijn blogs eerst om de tikfouten eruit te halen. De betere blogs duren veel langer. Dan zit ik soms dagen in mijn hoofd met een thema. Wanneer ik dan begin te schrijven komt het binnen een uur op ‘papier’. Een zekere emotie hoort altijd bij het schrijven. Zonder die emotie lukt het niet. Het moet ergens over gaan. De tag-wolk die boven dit blog staat had ik nooit zelf kunnen bedenken. Dat heeft WordPress voor me gedaan naar aanleiding van de tags die ik zelf heb ingevoerd, zoals bijvoorbeeld:
Pensioen. Ik begon dit blog toen ik net met pensioen was, net 62. Bewust de keuze gemaakt om eerder te stoppen met werken en gelukkig kon ik dat betalen. Die keuze die ik toen gemaakt hebt maakte het mogelijk om het vak van molenaar te leren, me te verdiepen in allerlei soorten granen, treintjes en me bezig te houden met politiek. Voor mij was pensioen een bevrijding van dingen die moesten, ook al deed ik mijn werk meestal met plezier en een zekere passie. Maar nu kon ik zeggen en doen wat ik wou, zonder dat ik daarvoor ter verantwoording kon worden geroepen.
Politiek. Dat zeggen wat ik wou had alles met politiek te maken. Thuis waren we vroeger van de ARP, dat opging in het CDA. We hadden een bakkerij, een winkel en aan de winkel mocht geen affiche hangen. We wilden immers ook wel klanten van de KVP. Dat was zo in de jaren 50. Ik heb dat altijd meegenomen in mijn werk en mezelf dus belemmerd. Nu ben ik vrijer en twitter ik erop los. Ik bemoei me met de Arnhemse gemeenteraad, de boeren en andere burgers. Ik vind het als voorbeeld boeiend wat er met Omtzigt gebeurd is en hoe dat zich nu ontwikkelt. Velen die voor hem een functie elders zochten, zijn zelf gegaan. Mijn eigen partij, GroenLinks, kan ik vrijelijk volgen, zonder last of ruggespraak. Heerlijk is dat.
Tarwe. Van mijn passie om van mijn zelf verbouwde tarwe mijn eigen brood te bakken heb ik regelmatig verslag gedaan. Nu zit ik tijdens het schrijven boterhammen te eten. Net uit de oven. Eén met hagelslag en één met kaas. Lekkerder wordt het niet.
Kortom ik heb de behoefte om naar buiten te treden en met dit blog lukt dat bij tijd en wijle aardig. Of ik er de komende vier jaar weer 250 schrijf, dat weet ik niet. Eén per maand lijkt me voorlopig meer dan genoeg. Ik ben met pensioen, dus ik mag doen wat ik wil en het kunnen er dus ook meer of minder worden.
U, lezer, bedankt voor het lezen.
Arnhem 30 augustus 2023
Capo Finisterre
Het einde van de wereld. Vandaag liep ik daar en was onder de indruk. We hebben een mooie wandeling gehad. Van de 200 kilometer van de O Caminio dos Faros hebben we er circa 70 gelopen. Wel de mooiste stukken en zeker niet de gemakkelijkste stukken. Heerlijk om 14 dagen langs de Atlantische kust en de Golf van Biskaje te lopen. Mooier wordt het niet, denk ik. Lekker lokaal gegeten, mooie camping en vis in soorten en maten.
Vandaag ook is het landbouwakkoord geklapt. Wie breekt betaalt is les één in de onderhandelingsstrategie. Beetje dom dus van LTO. Maar het ergste is dat ze denken in het najaar verder te kunnen, na nieuwe verkiezingen. Ik help ze bij deze uit de droom. Nieuwe verkiezingen komen er, maar de thematiek wijzigt niet. En de verhoudingen in Nederland ook niet. CDA en VVD weggevaagd. BBB winnaar. Maar geen meerderheid. Gewoon tellen. Dat kan de agrarische industrie toch wel? De helft plus één wil een duurzame agrarische sector met een leefomgeving die ook voor de boer aangenaam is. LTO breekt om het volgende:
Dit staat letterlijk op NOSnieuws. Het spijt me voor individuele boeren, zoals Geert Jan Kloosterboer. Ook hij had beter moeten weten. Het niet sluiten van dit akkoord is wat mij betreft Capo Finisterre voor de industrie. Friesland Campina en For Farmers en Agrifirm hebben hun kansen gehad. Klaar is Kees. En de boeren zijn de grootste verliezers.
Costa da Morte, 21 juni 2023
4 mei (2)
Het is weer vier mei. Vanmiddag gaan we naar het bos achter het openluchtmuseum waar in de oorlog mensen gefusilleerd zijn. De Arnhemsche Courant publiceerde daarover. Zelensky, de president van Oekraïne is in het land en de BBB is daartegen. Misbruik van de beeldvorming van 4 mei. 4 mei is voor de herdenking van de Nederlanders, volgens voorman (v) Caroline van der Plas. Het voelt als de pot die de ketel verwijt. Zelf gebruik maken van allerlei marketingconcepten en een ander iets verwijten. Het laat haar ware aard zien. De joodse vluchtelingen uit Duitsland die vlak voor de tweede wereldoorlog in Nederland kwamen zochten een leven in vrede. Net als de Oekraïense vluchtelingen waren zij ook niet altijd welkom. Laatst sprak ik iemand die les geeft aan Oekraïense vluchtelingen. Ze vertelde over de verschillende drijfveren die ze tegen kwam bij deze mensen. Mensen die in Nederland een bestaan op willen bouwen, mensen die weer terug willen, mensen met trauma’s, mensen die niet weten waar hun man of zoon aan het vechten is, of misschien wel gesneuveld. Dat was met de joden ook zo. Die waren ook niet allemaal geliefd.
Wat deze mensen, Joden toen en Oekraïners nu, ook gemeen hebben, is dat ze op de huid worden gezeten, hun leven niet zeker zijn. Ze worden bestookt in hun huis. Complete steden als Marioepol en Bakhmut worden vernield. Miljoenen mensen slaan op de vlucht, zijn hun huis kwijt. Gelukkig worden Oekraïners niet naar de gaskamers geleid. Dat geldt in zekere zin wel voor inwoners van Rusland, die gesommeerd worden de oorlog ongetraind in te gaan. Twintigduizend Russische doden in Bakhmut; dat is toch ook machinerie van wonder en met name geweld.
Het is daarom hoopgevend dat Zelensky in Nederland is, waar het internationaal strafhof hem de ruimte heeft gegeven om een oproep te doen de echte verantwoordelijken, zoals Poetin, Prigozhin en Lavrov te berechten. Zij zijn niet alleen verantwoordelijk voor de doden aan Oekraïense kant, maar ook voor de dood van ongetrainde Russische soldaten.
Ik moet vaak denken aan 2012, toen ik, met met wie ik ben, in Moskou en Sint Petersburg was. Hoopvol was ik gestemd, omdat Poetin het Russische volk weer zelfvertrouwen had gegeven. Er was een vorm van vrijheid voelbaar die voor mij uniek was. Ik trof een unieke multiculturele samenleving aan op het plein nabij het metrostation Komsomolskaya, waar en de trein naar Irkoetsk en Vladiwostok vertrekt en de trein naar Sint Petersburg. Ben ik er toch weer ingetuind, denk ik nu vrij naar de woorden van Herman Kuiphof.
Ik kan en mag dit opschrijven in een stad die 75 jaar geleden ook werd kapot geschoten en van waaruit ook duizenden mensen moesten vluchten. Gelukkig kwamen de meesten terug. Echter ook in mijn straat zijn stenen in de straat gelegd ter herinnering aan mensen die niet terug zijn gekomen. Het maakt voor mij van 4 mei een verdrietige dag. Vandaag nog meer omdat BBB dit politiseert.
4 mei 2023
Hoe nu verder met de boeren
Afgelopen week waren de Provinciale Staten verkiezingen. Klappen voor het CDA en Boer Burger Beweging is de grootste winnaar. GroenRood blijft stabiel. Ik volg het debat over en met de boeren vooral via mijn Twitter contacten Geert Jan Kloosterboer en Laura Bromet.
Kloosterboer is een Sallandse boer vlakbij Deventer die zich zorgen maakt over het voortbestaan van zijn bedrijf en hij wil duidelijke kaders om te kunnen ondernemen. Ook geniet hij van de omgeving waar hij woont en wil graag zijn bedrijf overdragen aan zijn kinderen, zoals hij het ook heeft overgenomen van zijn ouders. Hij is geen hardliner zoals de FDF boeren. Ik voel me met hem verbonden omdat hij uit een vergelijkbaar nest komt als ik. Middenstanders met hart voor de zaak, hard werkend met aandacht voor de omgeving. Zijn religieuze achtergrond ken ik niet, maar hij komt van Salland en daar kom ik ook weg. Ik herinner me dat ik op de klei in Lexmond en het veen in Sneek woonde en weer terug wilde naar het zand. Dat voelt anders, dat is warmer. Waar ik wegkom was de broer van mijn moeder ruim 30 jaar wethouder voor de ARP, een voorloper van het CDA. Nu heeft bijna iedereen daar BBB gestemd.
Laura Bromet ken ik sinds een paar jaar, nu ze als kamerlid het woord voert bij GroenLinks over de agrarische sector. Haar vader was documentairemaker. Wat haar moeder deed, weet ik niet. Ze heeft het voorrecht dat ze op het platteland woont. Toch is ze met de bus binnen een half uur op het Centraal Station van Amsterdam. Ze kent stad en platteland. Ze heeft groene standpunten, maar probeert bij tijd en wijle zover mogelijk een brug te slaan naar de boeren. Ze is duidelijk op de inhoud en aardig voor de mensen. Zo ervaar ik dat. Ik voel me met haar verbonden omdat ik al meer dan veertig jaar me bezig hou met economische vraagstukken in relatie tot milieuvraagstukken. Op de Heao studeerden de meesten af op ondernemingsfinanciering of afschrijvingsmethodieken. Mijn afstudeer onderwerp ging over de effecten van schaalgrootte op het milieu. “Hou het klein…” was de titel van het boek dat centraal stond in mijn beschouwing. Hoe kun je ondernemen zonder schade aan je omgeving toe te brengen. Aan de andere kant: je moet wel leven en het moet wel geld op brengen. Bromet kiest voor een agrarische sector die past in de omgeving.
Kloosterboer stelt vragen. Hoe dan? “Ik wil me wel aanpassen aan de omgeving, maar als ik natuur moet beheren, wil ik er wel voor betaald worden. Ik wil wel extensiever produceren, maar dan moet dat wel in de melkprijs worden verrekend.”, hoor ik hem zeggen. Hij ziet dat niet gebeuren, want dan moet de consument veel meer gaan betalen. Hij zit meer op de lijn om boeren duidelijkheid te geven van wat wel en niet kan. Hij heeft geïnvesteerd in een moderne stal, conform de regelgeving in 2015 en nu worden de regels verandert. Voortschrijdend inzicht. Dat is lastig. Mijn vader ging toen de broodprijs in de jaren 50 van de vorige eeuw aan banden werd gelegd zijn assortiment aanpassen. Er was geen droog brood meer te verdienen aan een normale boterham, dus veranderde hij zijn bakkerij in een meer luxe bakkerij. Voor die producten gold geen maximum prijs. De consument moest het wel willen betalen natuurlijk. Ook toen. Hij investeerde ook en kreeg ook te maken met steeds veranderende regelgeving. Zo bouwden ze een lunchroom met een toiletgroep met één voorportaal en drie toiletten. Niet lang daarna mocht dat niet meer. Er moesten dames en heren toiletten komen met ieder een eigen voorportaal. Hij bleef burgerlijk ongehoorzaam en ging niet opnieuw verbouwen. Nu, anno 2023, willen we weer gender neutrale toiletten.
Eigenlijk ligt dit allemaal niet zover af van wat Bromet en GroenLinks voorstaan. Mensen moeten een reële bestaanszekerheid hebben en niet om de andere week met wisselende regelgeving geconfronteerd worden. Dat gaat niet werken. Wel moeten we werken aan een andere economie. Dat betekent dat we in alles anders moeten calculeren. We moeten naar inclusief prijzen, zoals ik dat noem. Of het nu gaat om Tata Steel, Schiphol, de bouwers en de boeren: ons economisch systeem moet anders ingericht worden. Waarden als natuur, milieu, goede arbeidsomstandigheden, etc. moeten in de prijs van bijvoorbeeld melk, kleding, staal en huizen gecalculeerd worden. Ik denk niet dat dat in een vrije markt economie gaat. Dit vereist ingrijpen van de overheid. Ook kunnen we dat als Nederland niet alleen. Dat moet in Europees en misschien zelfs in VN verband. De kerosine prijs moet aangepast, graanreus Cargill moet gewoon belasting betalen en wanneer de Nederlandse pluimveehouderij aan regels gebonden is, moeten we de eieren voor de spaghetti niet uit Oost Europa halen, waar het soms wat soepeler is qua regels.
Nou dat kan dus allemaal niet in een keer. Maar van uitstel kan ook geen sprake zijn. Zie ook het laatste rapport van het IPCC. Van links tot rechts zullen we aan de slag moeten om prijzen reëel en betaalbaar te maken voor de consument en onze productiemethoden moeten aanpassen.
Hoe nu verder met de boeren? Om veranderingen heen, kunnen ook de boeren niet. Ik hoor dat de BBB wil samenwerken. Dat zal, gezien de politieke verhoudingen, ook moeten. Datzelfde geldt voor Bromet en GroenLinks. De langjarige Nederlandse traditie vraagt om compromissen. Het doel, een mooiere wereld voor iedereen, blijft daarbij wat mij betreft heilig. Inclusief prijzen zal leidend worden, in welke vorm dan ook, is mijn opvatting.
21 maart 2023