Politiek en journalistiek in Arnhem

Op een afstandje volg ik de politiek in Arnhem. Nu letterlijk op een afstandje, ik ben in Nepal, en lees het artikel in de Arnhemsche Courant, waarin Patrick Arink de schuld van de verkiezingsoverwinning van de PVV wijt aan het beleid van GroenLinks, de partij waar ik al vele jaren lid van ben. Dat is niet erg. Over beleid kun je van mening verschillen. Over het nut van milieuzones kun je van mening verschillen. Zo ook over wie gebruik maakt van het stadstheater. Over de Schaapsdrift kun je ook van alles zeggen: natuurlijk moest de communicatie beter. Daar zijn bij de start fouten gemaakt. Maar het plan van tafel zou toch te gek zijn. Nu is er een aangepast plan, met de sloop van enkele huizen en niet een gehele straat. Daar komen veel huizen voor terug. Mensen moeten ook wonen! Overigens van mening verschillen hierover mag ook.

Echter, wat Arink doet is Cathelijne Bouwkamp bashen. Het artikel als geheel dient niet om informatie te geven of iets dergelijks. Het artikel is een afrekening, is iemand afbranden tot de grond. Het artikel is nergens voor nodig, dient niets en niemand.

Wat het artikel doet is wat de PVV doet: populistisch raaskallen. Daar baal ik van, want de Arnhemsche politiek heeft wat anders nodig. Mensen die verbinden. Mensen die de discussie aangaan bij onenigheid. Mensen met visie, dat er gewoond moet worden in Malburgen en op de Hoogkamp, in Presikhaaf en De Laar-west. Daar wordt aan gewerkt en dat vraagt een brede kijk. Daar past niet het bashen bij, ook niet als je het niet met de persoon in kwestie eens bent.

Arnhem heeft een lange traditie van gezeur in de politiek. We moeten frisser (!) gaan kijken. Over de grenzen van partijen en personen heen. En natuurlijk mag iemand zeggen, dat ik dit schrijf vanuit Nepal en behoor tot de elite die zich dat kan permitteren. Dat mag. Of dat mij recht aandoet is de vraag.

Ik hoop echt dat de Arnhemsche Courant bij de inhoud blijft. Ik hou van de longreads en de nieuwsberichten, ook over de Schaapsdrift. Maar dat bashen helpt niet.

De verwijzing in het artikel naar opvattingen van Ahmed Marcouch kon ik overigens zeer waarderen.

29 november 2023

Het 250ste blog…

Dit is volgens WordPress mijn 250ste gepubliceerde blog. Het eerste blog was op 28 mei 2019. We zijn nu vier jaar later. De laatste tijd schrijf ik wat minder. Soms val ik in herhaling.

Toch blijft het me boeien, dat schrijven. Ik heb het geleerd in een krantje waarin we samen met vrienden schrijven. Het schrijven duurt meestal een uur en daarna nog een uur om de fouten eruit te halen en de foto’s toe te voegen. Met wie ik ben leest al mijn blogs eerst om de tikfouten eruit te halen. De betere blogs duren veel langer. Dan zit ik soms dagen in mijn hoofd met een thema. Wanneer ik dan begin te schrijven komt het binnen een uur op ‘papier’. Een zekere emotie hoort altijd bij het schrijven. Zonder die emotie lukt het niet. Het moet ergens over gaan. De tag-wolk die boven dit blog staat had ik nooit zelf kunnen bedenken. Dat heeft WordPress voor me gedaan naar aanleiding van de tags die ik zelf heb ingevoerd, zoals bijvoorbeeld:

Pensioen. Ik begon dit blog toen ik net met pensioen was, net 62. Bewust de keuze gemaakt om eerder te stoppen met werken en gelukkig kon ik dat betalen. Die keuze die ik toen gemaakt hebt maakte het mogelijk om het vak van molenaar te leren, me te verdiepen in allerlei soorten granen, treintjes en me bezig te houden met politiek. Voor mij was pensioen een bevrijding van dingen die moesten, ook al deed ik mijn werk meestal met plezier en een zekere passie. Maar nu kon ik zeggen en doen wat ik wou, zonder dat ik daarvoor ter verantwoording kon worden geroepen.

Politiek. Dat zeggen wat ik wou had alles met politiek te maken. Thuis waren we vroeger van de ARP, dat opging in het CDA. We hadden een bakkerij, een winkel en aan de winkel mocht geen affiche hangen. We wilden immers ook wel klanten van de KVP. Dat was zo in de jaren 50. Ik heb dat altijd meegenomen in mijn werk en mezelf dus belemmerd. Nu ben ik vrijer en twitter ik erop los. Ik bemoei me met de Arnhemse gemeenteraad, de boeren en andere burgers. Ik vind het als voorbeeld boeiend wat er met Omtzigt gebeurd is en hoe dat zich nu ontwikkelt. Velen die voor hem een functie elders zochten, zijn zelf gegaan. Mijn eigen partij, GroenLinks, kan ik vrijelijk volgen, zonder last of ruggespraak. Heerlijk is dat.

Tarwe. Van mijn passie om van mijn zelf verbouwde tarwe mijn eigen brood te bakken heb ik regelmatig verslag gedaan. Nu zit ik tijdens het schrijven boterhammen te eten. Net uit de oven. Eén met hagelslag en één met kaas. Lekkerder wordt het niet.

Brood van bakker Hengelaar

Kortom ik heb de behoefte om naar buiten te treden en met dit blog lukt dat bij tijd en wijle aardig. Of ik er de komende vier jaar weer 250 schrijf, dat weet ik niet. Eén per maand lijkt me voorlopig meer dan genoeg. Ik ben met pensioen, dus ik mag doen wat ik wil en het kunnen er dus ook meer of minder worden.

U, lezer, bedankt voor het lezen.

Arnhem 30 augustus 2023

Capo Finisterre

Het einde van de wereld. Vandaag liep ik daar en was onder de indruk. We hebben een mooie wandeling gehad. Van de 200 kilometer van de O Caminio dos Faros hebben we er circa 70 gelopen. Wel de mooiste stukken en zeker niet de gemakkelijkste stukken. Heerlijk om 14 dagen langs de Atlantische kust en de Golf van Biskaje te lopen. Mooier wordt het niet, denk ik. Lekker lokaal gegeten, mooie camping en vis in soorten en maten.

Vandaag ook is het landbouwakkoord geklapt. Wie breekt betaalt is les één in de onderhandelingsstrategie. Beetje dom dus van LTO. Maar het ergste is dat ze denken in het najaar verder te kunnen, na nieuwe verkiezingen. Ik help ze bij deze uit de droom. Nieuwe verkiezingen komen er, maar de thematiek wijzigt niet. En de verhoudingen in Nederland ook niet. CDA en VVD weggevaagd. BBB winnaar. Maar geen meerderheid. Gewoon tellen. Dat kan de agrarische industrie toch wel? De helft plus één wil een duurzame agrarische sector met een leefomgeving die ook voor de boer aangenaam is. LTO breekt om het volgende:

Dit staat letterlijk op NOSnieuws. Het spijt me voor individuele boeren, zoals Geert Jan Kloosterboer. Ook hij had beter moeten weten. Het niet sluiten van dit akkoord is wat mij betreft Capo Finisterre voor de industrie. Friesland Campina en For Farmers en Agrifirm hebben hun kansen gehad. Klaar is Kees. En de boeren zijn de grootste verliezers.

Costa da Morte, 21 juni 2023

4 mei (2)

Het is weer vier mei. Vanmiddag gaan we naar het bos achter het openluchtmuseum waar in de oorlog mensen gefusilleerd zijn. De Arnhemsche Courant publiceerde daarover. Zelensky, de president van Oekraïne is in het land en de BBB is daartegen. Misbruik van de beeldvorming van 4 mei. 4 mei is voor de herdenking van de Nederlanders, volgens voorman (v) Caroline van der Plas. Het voelt als de pot die de ketel verwijt. Zelf gebruik maken van allerlei marketingconcepten en een ander iets verwijten. Het laat haar ware aard zien. De joodse vluchtelingen uit Duitsland die vlak voor de tweede wereldoorlog in Nederland kwamen zochten een leven in vrede. Net als de Oekraïense vluchtelingen waren zij ook niet altijd welkom. Laatst sprak ik iemand die les geeft aan Oekraïense vluchtelingen. Ze vertelde over de verschillende drijfveren die ze tegen kwam bij deze mensen. Mensen die in Nederland een bestaan op willen bouwen, mensen die weer terug willen, mensen met trauma’s, mensen die niet weten waar hun man of zoon aan het vechten is, of misschien wel gesneuveld. Dat was met de joden ook zo. Die waren ook niet allemaal geliefd.

Wat deze mensen, Joden toen en Oekraïners nu, ook gemeen hebben, is dat ze op de huid worden gezeten, hun leven niet zeker zijn. Ze worden bestookt in hun huis. Complete steden als Marioepol en Bakhmut worden vernield. Miljoenen mensen slaan op de vlucht, zijn hun huis kwijt. Gelukkig worden Oekraïners niet naar de gaskamers geleid. Dat geldt in zekere zin wel voor inwoners van Rusland, die gesommeerd worden de oorlog ongetraind in te gaan. Twintigduizend Russische doden in Bakhmut; dat is toch ook machinerie van wonder en met name geweld.

Het is daarom hoopgevend dat Zelensky in Nederland is, waar het internationaal strafhof hem de ruimte heeft gegeven om een oproep te doen de echte verantwoordelijken, zoals Poetin, Prigozhin en Lavrov te berechten. Zij zijn niet alleen verantwoordelijk voor de doden aan Oekraïense kant, maar ook voor de dood van ongetrainde Russische soldaten.

Ik moet vaak denken aan 2012, toen ik, met met wie ik ben, in Moskou en Sint Petersburg was. Hoopvol was ik gestemd, omdat Poetin het Russische volk weer zelfvertrouwen had gegeven. Er was een vorm van vrijheid voelbaar die voor mij uniek was. Ik trof een unieke multiculturele samenleving aan op het plein nabij het metrostation Komsomolskaya, waar en de trein naar Irkoetsk en Vladiwostok vertrekt en de trein naar Sint Petersburg. Ben ik er toch weer ingetuind, denk ik nu vrij naar de woorden van Herman Kuiphof.

Ik kan en mag dit opschrijven in een stad die 75 jaar geleden ook werd kapot geschoten en van waaruit ook duizenden mensen moesten vluchten. Gelukkig kwamen de meesten terug. Echter ook in mijn straat zijn stenen in de straat gelegd ter herinnering aan mensen die niet terug zijn gekomen. Het maakt voor mij van 4 mei een verdrietige dag. Vandaag nog meer omdat BBB dit politiseert.

4 mei 2023

Hoe nu verder met de boeren

Afgelopen week waren de Provinciale Staten verkiezingen. Klappen voor het CDA en Boer Burger Beweging is de grootste winnaar. GroenRood blijft stabiel. Ik volg het debat over en met de boeren vooral via mijn Twitter contacten Geert Jan Kloosterboer en Laura Bromet.

Kloosterboer is een Sallandse boer vlakbij Deventer die zich zorgen maakt over het voortbestaan van zijn bedrijf en hij wil duidelijke kaders om te kunnen ondernemen. Ook geniet hij van de omgeving waar hij woont en wil graag zijn bedrijf overdragen aan zijn kinderen, zoals hij het ook heeft overgenomen van zijn ouders. Hij is geen hardliner zoals de FDF boeren. Ik voel me met hem verbonden omdat hij uit een vergelijkbaar nest komt als ik. Middenstanders met hart voor de zaak, hard werkend met aandacht voor de omgeving. Zijn religieuze achtergrond ken ik niet, maar hij komt van Salland en daar kom ik ook weg. Ik herinner me dat ik op de klei in Lexmond en het veen in Sneek woonde en weer terug wilde naar het zand. Dat voelt anders, dat is warmer. Waar ik wegkom was de broer van mijn moeder ruim 30 jaar wethouder voor de ARP, een voorloper van het CDA. Nu heeft bijna iedereen daar BBB gestemd.

Laura Bromet ken ik sinds een paar jaar, nu ze als kamerlid het woord voert bij GroenLinks over de agrarische sector. Haar vader was documentairemaker. Wat haar moeder deed, weet ik niet. Ze heeft het voorrecht dat ze op het platteland woont. Toch is ze met de bus binnen een half uur op het Centraal Station van Amsterdam. Ze kent stad en platteland. Ze heeft groene standpunten, maar probeert bij tijd en wijle zover mogelijk een brug te slaan naar de boeren. Ze is duidelijk op de inhoud en aardig voor de mensen. Zo ervaar ik dat. Ik voel me met haar verbonden omdat ik al meer dan veertig jaar me bezig hou met economische vraagstukken in relatie tot milieuvraagstukken. Op de Heao studeerden de meesten af op ondernemingsfinanciering of afschrijvingsmethodieken. Mijn afstudeer onderwerp ging over de effecten van schaalgrootte op het milieu. “Hou het klein…” was de titel van het boek dat centraal stond in mijn beschouwing. Hoe kun je ondernemen zonder schade aan je omgeving toe te brengen. Aan de andere kant: je moet wel leven en het moet wel geld op brengen. Bromet kiest voor een agrarische sector die past in de omgeving.

Kloosterboer stelt vragen. Hoe dan? “Ik wil me wel aanpassen aan de omgeving, maar als ik natuur moet beheren, wil ik er wel voor betaald worden. Ik wil wel extensiever produceren, maar dan moet dat wel in de melkprijs worden verrekend.”, hoor ik hem zeggen. Hij ziet dat niet gebeuren, want dan moet de consument veel meer gaan betalen. Hij zit meer op de lijn om boeren duidelijkheid te geven van wat wel en niet kan. Hij heeft geïnvesteerd in een moderne stal, conform de regelgeving in 2015 en nu worden de regels verandert. Voortschrijdend inzicht. Dat is lastig. Mijn vader ging toen de broodprijs in de jaren 50 van de vorige eeuw aan banden werd gelegd zijn assortiment aanpassen. Er was geen droog brood meer te verdienen aan een normale boterham, dus veranderde hij zijn bakkerij in een meer luxe bakkerij. Voor die producten gold geen maximum prijs. De consument moest het wel willen betalen natuurlijk. Ook toen. Hij investeerde ook en kreeg ook te maken met steeds veranderende regelgeving. Zo bouwden ze een lunchroom met een toiletgroep met één voorportaal en drie toiletten. Niet lang daarna mocht dat niet meer. Er moesten dames en heren toiletten komen met ieder een eigen voorportaal. Hij bleef burgerlijk ongehoorzaam en ging niet opnieuw verbouwen. Nu, anno 2023, willen we weer gender neutrale toiletten.

Eigenlijk ligt dit allemaal niet zover af van wat Bromet en GroenLinks voorstaan. Mensen moeten een reële bestaanszekerheid hebben en niet om de andere week met wisselende regelgeving geconfronteerd worden. Dat gaat niet werken. Wel moeten we werken aan een andere economie. Dat betekent dat we in alles anders moeten calculeren. We moeten naar inclusief prijzen, zoals ik dat noem. Of het nu gaat om Tata Steel, Schiphol, de bouwers en de boeren: ons economisch systeem moet anders ingericht worden. Waarden als natuur, milieu, goede arbeidsomstandigheden, etc. moeten in de prijs van bijvoorbeeld melk, kleding, staal en huizen gecalculeerd worden. Ik denk niet dat dat in een vrije markt economie gaat. Dit vereist ingrijpen van de overheid. Ook kunnen we dat als Nederland niet alleen. Dat moet in Europees en misschien zelfs in VN verband. De kerosine prijs moet aangepast, graanreus Cargill moet gewoon belasting betalen en wanneer de Nederlandse pluimveehouderij aan regels gebonden is, moeten we de eieren voor de spaghetti niet uit Oost Europa halen, waar het soms wat soepeler is qua regels.

Nou dat kan dus allemaal niet in een keer. Maar van uitstel kan ook geen sprake zijn. Zie ook het laatste rapport van het IPCC. Van links tot rechts zullen we aan de slag moeten om prijzen reëel en betaalbaar te maken voor de consument en onze productiemethoden moeten aanpassen.

Hoe nu verder met de boeren? Om veranderingen heen, kunnen ook de boeren niet. Ik hoor dat de BBB wil samenwerken. Dat zal, gezien de politieke verhoudingen, ook moeten. Datzelfde geldt voor Bromet en GroenLinks. De langjarige Nederlandse traditie vraagt om compromissen. Het doel, een mooiere wereld voor iedereen, blijft daarbij wat mij betreft heilig. Inclusief prijzen zal leidend worden, in welke vorm dan ook, is mijn opvatting.

21 maart 2023

Broertje

Eigenlijk heb ik het halen van mijn Heao diploma nog te danken aan Harry de Winter. Wanneer ik op vrijdag tijd kreeg om te studeren kon ik me daar maar moeilijk toe zetten. Gelukkig had ik de radio aan en draaide Harry de Winter goeie muziek. Onze muzieksmaak kwam wel overeen, zo is mijn herinnering. Harry groeide door van radiomaker naar TV producent en werd een grote meneer in die wereld. Vorige week overleed hij aan asbestkanker. Natascha van Weezel maakte een documentaire (klik hier) over Harry en zijn broer Mischa, waarin zij vertellen over de ervaringen van hun ouders in de Tweede Wereld oorlog. Het is een aangrijpend verhaal, zoals alle verhalen die de ellende van toen beschrijven. Details die je bij de keel grijpen. Het is prachtig verwoord. De broers lopen de route die hun vader liep van Sachsenhausen naar Havelberg in 1945: Een kleine 100 kilometer van het concentratiekamp net boven Berlijn naar de plaats waar je met een pontje van de Russische sector naar de Amerikaanse sector over de Elbe kon. Naar het westen, naar huis. Ze laten zien hoe hun ouders beide partners verloren en hoe ze elkaar in hun verdriet vonden en vooruit keken richting de toekomst.

Ik moest gedurende het verhaal denken aan de vluchtelingen op de Middellandse zee, die in mensonterende toestanden in Italië aankomen. Hoe we dweilen met de kraan open. Hoe we wat kunnen doen aan die kraan door én de mensen in Afrika meer bestaanszekerheid te geven én de meedogenloze smokkelaars aan te pakken.

Gary Lineker schoot ook nog even door mijn hoofd. Gelijk heeft hij door de nieuwe wet van de Britse regering omtrent de deportatie naar Rwanda van de vluchtelingen die dan eindelijk Engeland hebben bereikt te vergelijken met de gedachten in de jaren 30 van de vorige eeuw.

En ik moest denken aan Bachmut in Oekraïne, de hel op aarde de laatste weken en maanden. Dit weekend alleen al meer dan 200 doden.

Maar het beroerde is dat deze verhalen nog te beschrijven zijn. Dat geldt niet voor het systeem dat in de jaren 40 door Hitler Duitsland werd uitgevoerd: het vermoorden van 6 miljoen mensen vanwege ras, geloof of geaardheid. Dat blijft raken, keer op keer en is niet samen te vatten en te verbeelden. Na het zien van “Broertje” moest ik denken aan het gedicht “Vrede” van Leo Vroman:

Kom vanavond met verhalen

Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.

13 maart 2023

Ook de boeren moeten om….

Dat gaat nog wel even duren, vrees ik. Deze zomer was er nog een concreet kaartje, toen kwam er een lijst van Remkes die niet bleek te bestaan en vervolgens mochten ambtenaren een scenario uitwerken waarbij er een keuze zou zijn voor pak ‘m beet 3000 boeren. Geen van de opties werd met open armen ontvangen door de boeren. Deze week ging de minister van LNV in gesprek met boeren en stelde dat we niet dogmatisch moesten vasthouden aan gestelde deadlines. Ik heb hierover getwitterd en probeer me in dit blog te verantwoorden.

Soms lijkt het erop dat langzaam het stikstofdossier voor de boeren van de agenda verdwijnt. Echter vandaag werd iedereen opnieuw wakker door de uitspraak van de Raad van State dat de bouw zich, net als de agrarische sector moet houden aan een effectrapportage van investeringen op natuur. Op zich lijkt dat bureaucratische rompslomp. Waarom is dat nodig? Ik weet niet precies wat de argumentatie is, ben ook maar gewoon een krantenlezer, maar wat ik belangrijk vind is dat we hierdoor een systeem optuigen waardoor milieueffecten in de prijs van een investering worden meegenomen. Daarmee wordt ook de prijs van het product dat wordt geleverd meer inclusief kostendekkend. Dat is een groot goed. Nu is de prijs van veel producten exclusief de milieuschade. Het vliegverkeer is daar het grootste voorbeeld van. Zowel de industrie als de agrarische sector en daarbinnen met name de veehouderij en ook de Hoogovens staan in de spotlight als het gaat om het behalen van milieudoelen.

Op Twitter gaat het dan heel snel: Vanochtend staat iets in de krant, daarop reageert half het volk en daarna nuanceert de in de krant geciteerde zijn verhaal dat het toch strookt met het kabinetsbeleid. Niet dogmatisch vasthouden aan gestelde deadlines. “Ga voor een groter ruimtelijke ordening plaatje…” Weer vager, denk ik dan. (zie deze link). Op zich wel goed, want ik houd wel van beleid met het einddoel voor ogen en af en toe een beetje links en rechts marchanderen. Maar: het einddoel voor ogen. Wat ik me niet kan voorstellen is dat met de uitspraak vandaag door de Raad van State omtrent de bouw de doelstellingen zullen veranderen. Tijd voor oeverloze discussies is er niet en is ook niet goed voor de boeren. Zij blijven langer in onzekerheid en ik ben ervan overtuigd, oké het is een overtuiging, dat van uitstel geen afstel komt. Dus ik tweette: “Ik vrees dat het tijdpad (voor de boeren) na de uitspraak van de Raad van State over de bouw vandaag misschien wel scherper wordt. Het is niet anders: #deboerenmoetenookom.” Van een boer, die ik respecteer om zijn toon en zijn bereidheid om het gesprek aan te gaan, kreeg ik terug dat hij mijn hashtag respectloos vond richting boeren en dat ik daar vanavond maar eens over moest nadenken.

Dat heb ik onder het koken voor mezelf en met wie ik ben gedaan. Ik stelde een menu samen van beter leven kip, krieltjes uit een zakje van de Jumbo met doppertjes uit eigen tuin en worteltjes uit Spanje (denk ik). Het toetje kwam uit een pak van Campina. We hadden onder het eten een gesprek over de vraag of dit vandaag een leuke dag was voor de Jumbo. We dachten van niet.

Nu mijn reflectie: Toen de boeren de wegen blokkeerden ging ik los op Twitter met #deboerenmoetenom. Nou dat is gelukt. Ze brengen geen mensen meer in gevaar. Nu gaat het beleidsmatig verder en dat is goed! De boer die reageerde is een gesprek gestart in de zomer om boeren en burgers dichter bij elkaar te brengen. Zie mijn blog hierover. Hij twittert vaak over het mooie van zijn vak: de zonsopkomst, het geboren worden van kalfjes, de ruimte in zijn stal voor educatie (hij ontvangt daar schoolklassen bijvoorbeeld) etc, Ik vind dat geweldig. Hij is ondernemer en heeft altijd binnen de grenzen van wat kon, gewerkt. Mogelijk, maar nu wordt het speculatief en dat is gevaarlijk, heeft hij mede op basis van een bedrijfsmodel dat door banken en overheid is geadviseerd zijn bedrijf ontwikkeld. Hij zit dus min of meer gevangen in een systeem dat mede door derden is voorgesteld. En nu die derden tegen de lamp lopen, zij draaien in één kwinkslag (Rabo financiert niet meer, overheid durfde (durft?) niet door te pakken) krijgen zij de rekening. Dat is niet leuk. Ik herinner me hoe pijnlijk het was dat in de jaren 90 de bakkerij van mijn vader en broer niet verder kon door de schaalvergroting. Veel kleine boeren zijn de bestaande grote boeren voorgegaan. Een hele sector moet om, zoals ook de stukgoedwerkers in de haven vervangen werden door machines, de mijnen moesten sluiten en de middenstanders deels uit het straatbeeld verdwenen. Er is geen ontkomen aan.

Konden we dit weten? We lopen aan tegen de grenzen van de groei. Al in de jaren zestig heeft de club van Rome hier op gewezen. We zijn vijftig jaar verder en er is wel wat gebeurd. En natuurlijk is de ene sector sneller gegaan dan de andere sector. Maar het moet voor iedereen sneller. De opwarming van de aarde gaat door. Er zijn mensen die dat willen ontkennen. Dat mag in een democratische rechtstaat, maar is populisme en struisvogelpolitiek in mijn ogen.

Waarom vindt de boer mijn opmerking “de boeren moeten ook om” respectloos. Mogelijk heeft hij het woordje “ook” niet gelezen. Dat kan. Maar daar zit het denk ik niet. Hij probeert zijn vak goed te doen en positief met mensen in gesprek te gaan. Wellicht is het het gevaar van Twitter, dat als je iets algemeens tweet je dat ook individueel adresseert. Dat maakt het persoonlijk. Zoals ook de boeren uit Woudsend het persoonlijk maken richting Tjeerd de Groot van D66. De boer waar ik mee debatteer is het vast niet eens met de boeren in Woudsend. Mogelijk vindt deze boer, dat boeren wel om moeten, maar dat dat meer geleidelijk moet. Of dat de boeren al om zijn. Bijvoorbeeld dat boeren al meer inzetten op blauwe (sloten schoonmaken bijvoorbeeld) en groene producten (paaltjes bij gruttonesten zetten). Dat ze dat doen en dat die producten betaald moeten worden, staat buiten kijf. Komt weer dat inclusief prijzen langs.

Ik heb respect voor boeren die de verandering onder ogen willen zien en daarmee om willen gaan. Zij moeten gecompenseerd. Ook boeren die voorop willen gaan in de discussie, zonder mensen angstig te maken en bestuurders te bedreigen, hebben mijn steun. Voor boeren die houden van hun vak heb ik een zwak. Ik houd ook nog steeds van het bakkersvak van mijn vader.

Maar het blijft voor mij dat – ook – deze sector moet veranderen. En dat is wat ik bedoel met “ook de boeren moeten om”. Dat dat uiteindelijk betekent dat een groter deel van mijn inkomen naar primaire producten moet, zoals eten, drinken en huisvesting, dan is dat zo. Dan maar een iets goedkoper telefoonabonnement. Want ook bij mij moet het uit de lengte of de breedte.

Tenslotte: ik ben niet voor verdere schaalvergroting. Ik ben voor natuur-inclusief boeren. Ik vind dat de prijs die ik betaal als consument naast de reeds bestaande onderdelen, ook een prijs voor de natuur moet bevatten. Inclusief prijzen heet dat. Dat geldt wat mij betreft ook voor het vliegen, het autorijden, het opslaan van allerlei gegevens in de cloud (we hebben niet voor niets de dozen in Middenmeer nodig…) en noem maar op.

2 november 2022

(foto boven: landbouwgrond vandaag in de buurt van Vilsteren, Overijssel. Gemaakt door “met wie ik ben”.)

Oktober

Nog nooit was oktober zo warm. Nog nooit ging het in oktober zoveel over het klimaat. En: nog nooit hing de wereld zo aan het het zijden draadje van een nucleaire oorlog.

Ik schreef een blog over Sloviansk in Oost Oekraïne ergens in april. Ik verwachtte dat de Russen door zouden pakken en dat de plaats snel zou vallen. Inmiddels is de Russische opmars gestopt en beginnen nieuwe meer stabiele frontlijnen zich te ontwikkelen. Je zou zeggen dat daarmee de kou wat uit de lucht is, maar waarschijnlijk is niets minder waar. Een kat in het nauw die zijn doelen niet kan halen, maakt gekke sprongen. Met het voortdurend openlijk dreigen met een nucleaire oorlog, komt deze steeds dichterbij. Ook zien we dat kernenergie een gevaar vormt. De atoomcentrale aan de Dnjepr is vanaf het begin van de oorlog een speelbal. Een nucleaire ramp dreigt: of omdat de centrale wordt kapot geschoten of omdat de dam van het stuwmeer wordt vernield en het koelwater wegstroomt. Kortom optimistisch ben ik niet.

Vanochtend las ik op Twitter dat Guus Meeuwis een concert heeft gegeven in New York voor Nederlanders. Niets mis mee zou je zeggen. Leuk voor de Nederlanders die daar wonen. Maar dat is niet zo. Het concert is voor Nederlanders die speciaal voor dat concert daar naar toe vliegen. Ik begrijp hier niks van.

Boeren krijgen langzaam hun zin. Wat begon met het verbranden van autobanden en strobalen aan de snelweg, waardoor mensenlevens in gevaar kwamen, is via een bemiddelaar, een nieuwe minister inmiddels behoorlijk op de lange baan geschoven. Van een kaartje naar 5 á 6 honderd boeren bij een natuurgebied en daarna naar 3 tot 4 duizend boeren die vrijwillig mogen kiezen of ze stoppen of niet. Of er nog wat gaat gebeuren? Wel horen we cynische reacties van onder andere Caroline van der Plas over klimaatactivisten die kunst en TV tafels gebruiken om aandacht voor het klimaat te vragen.

Zij hebben één voordeel. Niemand is hierdoor persoonlijk in gevaar gekomen. Of het effect van hun actie vergelijkbaar is met de gevaarlijke acties van de boeren is de vraag. Ze worden vast niet uitgenodigd voor een ontbijt op het Catshuis. De publieke opinie wordt niet positief beïnvloed door dergelijke acties bij cultureel erfgoed.

En inmiddels was oktober warmer dan ooit. Smelten de gletsjers verder weg en is de permanent bevroren grond achter de Oeral geen stabiele basis meer om op te bouwen. Het blad blijft langer aan de bomen, de energierekening valt deze oktober mee. De twee keer € 190 van de regering is bijna binnen.

Gisteren liep ik met lieve mensen zonder jas tijdens een wandeling langs het wad bij Zwarte Haan. Het was vloed toen we aankwamen en het werd gaandeweg eb. Langs de dijk keken we naar de einder en spraken over wat ons bezig houdt. Klein en menselijk. De wereld wordt er niet anders van. Wij wel. Wij putten hoop en zoeken een weg naar de toekomst voor de mensen dichtbij om ons heen.

30 oktober 2022

Rijklinks

Met mijn calvinistische schuldgevoel zit ik op dit moment te tikken op een of ander Grieks eiland, dat alleen per boot bereikbaar is. Nu moet ik zeggen dat het met dat schuldgevoel wel meevalt. Voor ik met pensioen ging sprak ik met mezelf af me vier weken terug te trekken op het eiland waar ik nu zit. Het eerste jaar had ik van alles te doen en was er nog geen rust, daarna kwam corona en nu is het dan zover. In totaal zit ik hier tien dagen. En ik geniet! Het is werkelijk fantastisch.

Het calvinistische schuldgevoel is in mijn beleving dat je niet mag gaan genieten, voordat het werk klaar is. Maar als het werk dan klaar is, geniet dan met volle teugen. Mijn vader werkte als bakker keihard, ging een week per jaar op vakantie en genoot er drie weken van: de week ervoor met de gedachte aan wat hij ging doen, dan de vakantie en dan de periode erna, waarin hij dacht aan alles wat hij de week ervoor had gedaan. In onze tijd genieten we van het moment. En dat vind ik soms al lastig.

Het schuldgevoel dat sommigen mij proberen aan te praten met de term rijklinks is nieuw in deze tijd. We hebben het over vliegschaamte, het verbruik van fossiele brandstoffen bij het autorijden en de ellende van de stikstofreductie, waarvan de boeren zich nu slachtoffer voelen. Ik voel deels wel met de boeren mee: ze hebben hun bedrijfsvoering aangepast aan de eisen van de Rabobank en de overheid en nu moet het voor hun gevoel ineens anders. Aan de andere kant is het probleem al tientallen jaren bekend, is er veel subsidie ingestopt om bijvoorbeeld de nesten van vogels te redden en om het diervriendelijker te maken. Men kon weten, dat er iets moest gaan veranderen. Ik roer me dus in de discussie met de boeren met de opmerking dat het echt anders moet. En met intimidatie ben ik klaar.

Eigenlijk mag ik dus niet op een Grieks eiland zitten, want wanneer je commentaar hebt, moet je je zelf wel gedragen: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Daar zit wat in. En toch zit ik hier. Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen, is de dooddoener van de dag.

Trouw 17 septeber 2022

In Trouw van gisteren kwam ik een artikel tegen over afgehaakt Nederland met dit plaatje. Het bracht mij op de gedachte dat de term rijklinks met zich meebrengt dat er minstens drie andere kwadranten zijn, namelijk rijkrechts, armlinks en armrechts. Met rijkrechts heb ik niet zoveel, hoewel ik ook af en toe naar de formule 1 kijk, iets wat typisch bij deze groep hoort. Met armlinks voel ik me verbonden. Je zult maar slachtoffer zijn van de toeslagenaffaire, je energierekening niet kunnen betalen en van drie verschillende banen zonder vast contract moeten leven. Zij hebben recht van spreken en recht op meer. Links in de politiek doet daar wat aan, denk ik. Maar ja, ze zitten niet in de regering.

Maar dan armrechts. Zij zijn arm en voelen dat ze niets van de overheid hebben te verwachten. Onze burgemeester heeft daar iets zinnigs over gezegd in Trouw van 25 december 2020. Hij zei:

Website Trouw 25 december 2020

Bij deze groep moet ik denken aan armrechts. Ik denk dat hier veel werk aan de winkel is. Het lijkt een vergeten groep, die alleen met aandacht erbij getrokken kan worden. Om een eerlijker verdeling van de middelen kunnen we niet heen. Door de aandacht voor deze groep en de terechte zorgen die zij hebben, kunnen we het slachtoffergedrag reduceren. Dit vereist persoonlijke en politieke keuzes. Hen een toekomst bieden is de grootste opgave in Nederland op dit moment.

Misschien dat een dergelijke gedachtengang op een zondagmorgen op een Grieks eiland toch op termijn iets gaat opleveren.

18 september 2022

Een normaal gesprek met boeren…

Kan dat? Vroeg ik me af na wat er de afgelopen maanden allemaal op de snelweg was gebeurd. #deboerenmoetenom was de hashtag op Twitter die ik regelmatig heb gebruikt, soms in combinatie met #ikmoetbetalen. Door dat getwitter kwam ik Geertjan Kloosterboer tegen, een twitterende boer ergens bij Deventer. Hij wilde zo’n normaal gesprek organiseren en dat deed hij met Joris Lohman, van Foodhub. Ik toog met mijn zwager naar Wageningen, waar hij begin jaren tachtig was afgestudeerd. In de auto ging het er al heftig aan toe.

De organisatoren van een normaal gesprek. Geertjan Kloosterboer (links) en Joris Lohman.

Kan je een normaal gesprek met boeren voeren? Ik kon dat eigenlijk niet meer, nadat ik keer op keer via het gebral van FDF Gideon van Meijeren van Forum van Democratie hoorde. Daar wil ik niets mee te maken hebben. Toch zaten daar 100 mensen in een halve cirkel om acht uur klaar. Voor een normaal gesprek. En dat werd het!!

Over hoe je als boer een boterham kunt verdienen. Hoe je als boer het contact met de samenleving weer terug kunt winnen. Wat de dreiging is wanneer de grote bedrijven als Bayer grond opkopen in Oost Europa. Welke ontwikkelingen de afgelopen twee eeuwen het boerenbedrijf had doorgemaakt. Hoe het businessmodel op de schop kan, door niet alleen melk te verkopen, maar ook mee te werken aan landschaps- natuur- en waterbeheer.

Ik moest denken aan het bakkersbedrijf van mijn vader. Als jochie van 10, 12 ging ik op zaterdagochtend om half acht, voordat de winkel open ging brood snijden en daarna mee venten. In de jaren vijftig was brood schaars en werd brood duur. Toenmalig minister van economische zaken Joop den Uyl stelde een maximumprijs voor brood in. Er viel dus voor die bakkers letterlijk geen droog brood te verdienen. Mijn vader, en veel van zijn collega’s, begonnen een lunchroom naast de bakkerij. Een beetje horeca. Ze moesten wel investeren, want zonder die ruimte en de tafels en stoeltjes ging dat niet. Dat deden ze en ze kwamen door de crisis. Hun bedrijf veranderde. (Inmiddels zijn de meeste bakkers van toen door de schaalvergroting ten onder gegaan, maar dit terzijde.)

Dat is nu met de boeren ook zo. Door de ontwikkelde productiemethoden en de opvattingen van de samenleving verandert het boerenbedrijf. Ik merkte in de zaal gisteren veel support daarvoor. Natuurlijk zijn boeren ondernemers, die primair voor het eigen inkomen gaan en boeren die het idealistische en romantische beeld van de groene boer in stand willen houden. Ik ben daar ook wel van, maar het gros van de aanwezige boeren willen in de samenleving staan en niet er tegenover.

En daar moeten we het van hebben. Boeren met een nuchter boerenverstand, die snappen dat er wat veranderd is sinds de jaren 80 van de vorige eeuw. Ze moeten daarbij geholpen worden door de samenleving en door de gehele keten van de Rabobank tot Big Agro en van de supermarkten tot de consument (want die moet betalen uiteindelijk via de prijs of via de belastingen).

Mooi was was dat boeren gisteravond in gesprek wilden met de samenleving. Hoewel de urgentie groot is, zal vanuit de positieve communicatie tussen boeren en burgers de oplossing moeten komen.

De avond in Wageningen gisteren was daartoe een mooie eerste aanzet. De boeren moeten om, ik moet betalen en wij moeten samen verder. Het stikstofprobleem moet opgelost.