We zijn geland in Kathmandu, Nepal. Met wie ik ben en ik hobbelden vandaag rond Thamel en gingen met de taxi naar de Boeddha tempel Bodanath. We zijn weer helemaal ondergedompeld in een Aziatische stad met toeters en af en toe fietsbellen. Wat een verkeer.
Ik ben hier nu voor de vierde keer. Je ziet ontwikkeling. Wat voor ontwikkeling. Ook hier, of juist hier, maakt het uit aan welke kant van de streep je je bevindt. Was er in 2007 nog maar één Mall, nu zie je van die vreselijke gebouwen overal in de stad. Er zijn er nogal wat in aanbouw.
Grootkleinen ingewikkeld…
Ik wou net tikken, dat in 2007 nog weleens het licht uitviel en nu niet meer. Maar wat gebeurt er: Het licht valt uit. Nou ja.
Met die grote nieuwe gebouwen wordt mogelijk de tweedeling ook groter. In het centrum lijken er minder bedelaars, maar dat zegt me niets over geheel Kathmandu. De fiets met de granaatappels mooi opgestapeld, zagen we alleen nog ver buiten Thamel. Er zijn nog genoeg kleine winkels.
Op de plaats waar vroeger de bus naar Pokhara vertrok, is nu ook grootschalige nieuwbouw gerealiseerd. Dus gaan we morgen met een andere bus. Pokhara is niet ver: slechts acht uur hobbelen.
Over de oorlog in de Oekraïne zijn we het met z’n allen wel eens. De Oekraïners horen bij het westen en we willen dat de Russen verliezen, op een paar malloten van Forum voor Democratie na. Dat zijn overigens wel 4 of 5 zetels. Dus vergis je niet 3 op de 100, 1 op de 30, kiezers stemt daarvoor. Dat was in de tijden van Janmaat net effe anders.
Maar wat verwarrender is, is de oorlog in Gaza. Er zijn verschillende perspectieven.
Het perspectief van de joden die in een pogrom zijn aangevallen terwijl ze aan het feesten waren. Zonder aanleiding werden ze de dood ingejaagd of worden ze tot op de dag van vandaag gegijzeld. Puur terrorisme, waarmee niet te onderhandelen valt.
Het perspectief van de gewone Palestijn in Gaza die probeert te overleven te midden van een jungle en afhankelijk is van hulp. Die geen weg vooruit ziet in Gaza en nu na 7 oktober systematisch wordt gebombardeerd. Eindeloos uitzichtloos.
Het perspectief van Hamas, dat onder ziekenhuizen, bij scholen en in vluchtelingen kampen bases opricht en van daaruit Israël wil bombarderen en van de rivier tot aan de zee wil vernietigen.
Dan hebben we nog de gewone Nederlander, die graag een standpunt inneemt, zoals ik. Maar welk standpunt? Hoe verwarrend is dit. In tijden van oorlog komt het erop aan. In Rotterdam wordt vandaag een monument opgericht voor de mannen die werden gedwongen in de oorlogsmachine van Hitler te werken. Meer dan vijfhonderd van hen kwamen nooit meer terug. Lees hier.
Foto via NOS.nl van ANP
Anderen vragen zich af of je de bombardementen van Israël op Gaza kunt vergelijken met de vernietingsmachine van Auschwitz. Ik denk van niet. In Auschwitz waren weerloze burgers die en masse werden vernietigd. In Gaza, wordt gebombardeerd op scholen en is het doel strijders te vernietigen. Daarbij vallen veel te veel burgerslachtoffers. Rampzalig.
En we kunnen eenvoudig zeggen dat een twee staten oplossing de oplossing is. Maar dan moeten we beginnen met de financiers van deze staten om tafel te brengen. Qatar en anderen willen een vorm van ellende in stand houden, denk ik weleens. Het heeft in ieder geval effect op de olieprijs.
Ik werd deze dagen getroffen door Frits Barend, Lodewijk Asscher en Robert Habeck. Frits bezoekt regelmatig Abelhak Nouri. Ajaxied die door medisch falen in coma ligt. Frits probeert te overbruggen. Een gewoon mens, die zich in zijn eigen stad niet meer veilig voelt. Lodewijk Asscher reageert zeer ingetogen op een artikel in Trouw van Leo Lucassen en intens op een spotprent in de Volkskrant. Ik ben hem zeer dankbaar voor alle nuance.
De haat sijpelt weer door de stad, het land en op de stations. Ik ben van GroenLinks, al 40 jaar, en als dan een statenlid van mijn partij in de Staten van Utrecht in haar maidenspeech begint met de rivier en eindigt bij de zee, word ik misselijk en verdrietig. Trots ben ik daarentegen op de verbindende rol van Femke Halsema in Amsterdam.
Het interview dat Robert Habeck, Grünen minister voor economie en klimaat in Duitsland, had met Igor Levit, pianist, gaf mijn denken richting. Hier te zien.
Ik herinner me als kind nog goed wanneer brood en wijn gedeeld werd in de kerk waar wij bij hoorden. Mijn ouders kleedden zich anders. Mijn vader deed het zwarte pak aan. De sfeer was anders dan op andere zondagen. Rustiger. En ’s middags hoefden we niet naar de kerk. Want daar hadden we toch niks aan. Heerlijk vond ik dat.
Toen ik wat ouder was. zocht ik zelf plaatsen op waar brood en wijn gedeeld werd. Ik vond het altijd een mooi ritueel om aan het einde van de dienst brood en wijn te delen. De liederen die dan werden gezongen en gespeeld spraken me aan. De woorden over de bevrijding uit de slavernij en de verzoening tussen mensen ook. Verbinding met anderen, daar ging het om. Hoe klein ook.
Vorige week dinsdag heb ik mijn tarwe, die ik in oktober 2022 gezaaid heb en in augustus 2023 geoogst, gedorst. Op een oude manier. Met het graan uit in 2021 heb ik brood gebakken: Een gewoon fijn volkoren en een brood met walnoten en vijgen. Met een beetje brie smaakt het heerlijk. We hadden oogstdag van de volkstuin waar de tarwe heeft gestaan en daar heb ik het brood gedeeld. Heerlijk om te doen. Om het brood terug te brengen naar de plaats waar het is gegroeid. Een kortere cirkel kun je niet maken.
Deze week was het de beurt aan de druiven achter het huis. Maandag eerst een deel geplukt en sap van gemaakt. We hadden een geweldige oogst. Soms zijn er wespen, soms zijn er merels, soms zitten de druiven onder de schimmels. Maar dit jaar was het heel goed. Mooi blad, mooie dikke druiven. We hebben er weleens wijn van gemaakt, maar dat is toch meer niveau chateau migraine. Nu hebben we van meer dan 30 kilo druiven meer dan 20 liter sap gemaakt. Het sap hebben we gedeeld met buren, familie en vrienden of geven we weg als cadeau.
En natuurlijk houden we een (groot) deel zelf. Zo ben ik dan ook wel weer.
Dit is volgens WordPress mijn 250ste gepubliceerde blog. Het eerste blog was op 28 mei 2019. We zijn nu vier jaar later. De laatste tijd schrijf ik wat minder. Soms val ik in herhaling.
Toch blijft het me boeien, dat schrijven. Ik heb het geleerd in een krantje waarin we samen met vrienden schrijven. Het schrijven duurt meestal een uur en daarna nog een uur om de fouten eruit te halen en de foto’s toe te voegen. Met wie ik ben leest al mijn blogs eerst om de tikfouten eruit te halen. De betere blogs duren veel langer. Dan zit ik soms dagen in mijn hoofd met een thema. Wanneer ik dan begin te schrijven komt het binnen een uur op ‘papier’. Een zekere emotie hoort altijd bij het schrijven. Zonder die emotie lukt het niet. Het moet ergens over gaan. De tag-wolk die boven dit blog staat had ik nooit zelf kunnen bedenken. Dat heeft WordPress voor me gedaan naar aanleiding van de tags die ik zelf heb ingevoerd, zoals bijvoorbeeld:
Pensioen. Ik begon dit blog toen ik net met pensioen was, net 62. Bewust de keuze gemaakt om eerder te stoppen met werken en gelukkig kon ik dat betalen. Die keuze die ik toen gemaakt hebt maakte het mogelijk om het vak van molenaar te leren, me te verdiepen in allerlei soorten granen, treintjes en me bezig te houden met politiek. Voor mij was pensioen een bevrijding van dingen die moesten, ook al deed ik mijn werk meestal met plezier en een zekere passie. Maar nu kon ik zeggen en doen wat ik wou, zonder dat ik daarvoor ter verantwoording kon worden geroepen.
Politiek. Dat zeggen wat ik wou had alles met politiek te maken. Thuis waren we vroeger van de ARP, dat opging in het CDA. We hadden een bakkerij, een winkel en aan de winkel mocht geen affiche hangen. We wilden immers ook wel klanten van de KVP. Dat was zo in de jaren 50. Ik heb dat altijd meegenomen in mijn werk en mezelf dus belemmerd. Nu ben ik vrijer en twitter ik erop los. Ik bemoei me met de Arnhemse gemeenteraad, de boeren en andere burgers. Ik vind het als voorbeeld boeiend wat er met Omtzigt gebeurd is en hoe dat zich nu ontwikkelt. Velen die voor hem een functie elders zochten, zijn zelf gegaan. Mijn eigen partij, GroenLinks, kan ik vrijelijk volgen, zonder last of ruggespraak. Heerlijk is dat.
Tarwe. Van mijn passie om van mijn zelf verbouwde tarwe mijn eigen brood te bakken heb ik regelmatig verslag gedaan. Nu zit ik tijdens het schrijven boterhammen te eten. Net uit de oven. Eén met hagelslag en één met kaas. Lekkerder wordt het niet.
Brood van bakker Hengelaar
Kortom ik heb de behoefte om naar buiten te treden en met dit blog lukt dat bij tijd en wijle aardig. Of ik er de komende vier jaar weer 250 schrijf, dat weet ik niet. Eén per maand lijkt me voorlopig meer dan genoeg. Ik ben met pensioen, dus ik mag doen wat ik wil en het kunnen er dus ook meer of minder worden.
Ooit heb ik een afstudeer scriptie gemaakt over het boek van E.F. Schumacher met de titel “”Hou het klein!”. Het boek is een pleidooi voor een duurzame economie en korte lijnen als het gaat om gebruik van grondstoffen en de consumptie daarvan. Geen bananen eten in Europa, groente eten op het moment dat de groente rijp is, op vakantie gaan in de buurt waar je bent, etc. Niets in onze economie helpt daar nog aan herinneren. De computer waarmee ik dit blog tik, bevat onderdelen uit alle werelddelen, de plaats waar ik mijn blog’s opsla is mij totaal onbekend en het graan van het brood dat ik normaal gesproken eet komt of uit Frankrijk of uit de Oekraïne. Graan uit Nederland heeft onvoldoende bakkwaliteiten, zeggen ‘de mensen’.
Vandaag heb ik mijn eerste broodje gemaakt van graan dat ik zelf verbouwd heb in Schaarsbergen. Ik zou Schaarsbergen’s bruin en Schaarsbergen’s vijgenbrood willen noemen. Omdat ik alleen volkorenmeel heb, bestaat de helft van het brood uit bloem dat ik op de Klarendalse molen heb gekocht. De andere helft is dus graan uit Schaarsbergen, gemalen met een KitchenAid graanmolen, samengesteld uit onderdelen die overal in de wereld zijn gefabriceerd. Het is wat…. Maar gelukkig: ik weet dat de tarwe is gezaaid in oktober 2020 op onze tuin in Schaarsbergen en geoogst in juli 2021.
Zojuist lekker warm een kapje bruin met hagelslag gegeten en een plakje bruin met kaas en een kapje vijgen met alleen een beetje boter. Brood dat net uit de oven komt is heerlijk en dit brood doet er niet voor onder!! Het smaakte echt goed!!
Hieronder een paar foto’s van het proces:
Net gezaaid in oktoberBijna rijp in juliGeoogst in juliGedorst in septemberGraanVan graan naar meel in de molenGebakken
Op onze tuin in Schaarsbergen verbouwen we allerlei soorten graan. Voor productie van brood heb ik nu drie jaar wintertarwe van Vreeken’s Zaden uit Dordrecht. Van het Nederlands Openluchtmuseum heb ik vorig jaar een paar soorten oude granen gekregen. Die heb ik in najaar gezaaid en gisteren stonden ze er zo bij:
Het einde van de wereld. Vandaag liep ik daar en was onder de indruk. We hebben een mooie wandeling gehad. Van de 200 kilometer van de O Caminio dos Faros hebben we er circa 70 gelopen. Wel de mooiste stukken en zeker niet de gemakkelijkste stukken. Heerlijk om 14 dagen langs de Atlantische kust en de Golf van Biskaje te lopen. Mooier wordt het niet, denk ik. Lekker lokaal gegeten, mooie camping en vis in soorten en maten.
Vandaag ook is het landbouwakkoord geklapt. Wie breekt betaalt is les één in de onderhandelingsstrategie. Beetje dom dus van LTO. Maar het ergste is dat ze denken in het najaar verder te kunnen, na nieuwe verkiezingen. Ik help ze bij deze uit de droom. Nieuwe verkiezingen komen er, maar de thematiek wijzigt niet. En de verhoudingen in Nederland ook niet. CDA en VVD weggevaagd. BBB winnaar. Maar geen meerderheid. Gewoon tellen. Dat kan de agrarische industrie toch wel? De helft plus één wil een duurzame agrarische sector met een leefomgeving die ook voor de boer aangenaam is. LTO breekt om het volgende:
Dit staat letterlijk op NOSnieuws. Het spijt me voor individuele boeren, zoals Geert Jan Kloosterboer. Ook hij had beter moeten weten. Het niet sluiten van dit akkoord is wat mij betreft Capo Finisterre voor de industrie. Friesland Campina en For Farmers en Agrifirm hebben hun kansen gehad. Klaar is Kees. En de boeren zijn de grootste verliezers.
Op het pickup’je waar mijn vader de LP’s van het Heerder mannenkoor, de Maastrichter Staar en het Urker mannenkoor draaide, speelde ik de singletjes van mijn broer af en mijn eerste LP: The best from Tommy van de Who. Het hele album kon ik niet betalen, ik draaide het grijs. Net als de singles van mijn broer. Één van die singles was Atlantis van Donovan uit 1969.
Deze vakantie loop ik de O Camiño dos Faros, een wandeltocht langs de vuurtorens van Galicië, noordwest Spanje. De ‘Costa da Morte’. Inmiddels hebben we, met wie ik ben en ik, het deel aan de Golf van Biskaje gehad en lopen we echt op de noordwest punt aan de Atlantische kust. Steeds vaker komt Atlantis van Donovan in mijn hoofd. “The continent was an island… “ dat soort zinnen. Ik zoek op Spotify en draai het hele nummer. Ik kan het in mijn hoofd helemaal meezingen. Ik ken de woorden, maar wist niet wat ze betekenden. Maar de song is episch. Met mijn gehoor is niets mis, maar van de Griekse mythologie heb ik geen verstand. Ik zocht het op in Wikipedia: De song gaat over een eiland waar het leven goed was en dat lag in de Atlantische Oceaan, meer dan 10.000 jaar geleden. Plato schreef erover. Het goede is vergaan. Atlantis is in de Oceaan ten onder gegaan. Misschien dat er bij de Canarische eilanden nog wat van over is.
Eigenlijk interesseert me dat allemaal niks, behalve het idee dat het goede is overspoeld. Die muziek, die in mijn hoofd klinkt, doet ertoe. Prachtig. Op Spotify zocht ik verder. Ik vond een 17 minuten durend nummer van Earth and Fire. Het nummer heeft hetzelfde thema. Het is geweldig. Pink Floyd doet het niet beter. De prachtige stem van Kaagman, de gitaarsoli, de toetsen. Alles zit erin. Het is gemaakt in de hoogtijdagen van de thema albums. Leo Blokhuis kan er college over geven.
Wat ik wil zeggen is: ga dat nummer luisteren en je bent 17 minuten in een andere tijd, een andere wereld: de wereld van de jaren 70 en de wereld van Atlantis.
En over die wandeling: soms vraag ik me af waar het einde van de wereld is. Vorig jaar dacht ik dat het in Glenbrittle lag, in Schotland. Ooit was ik in Manang, Nepal hoog in de bergen en dacht ik dat het daar was. Nu loop ik deze fantastische wandeling in Noordwest Spanje, waar voor de kust alle depressies van noordwest Europa ontstaan. Het is er prachtig, het einde van het Europese continent.
Het is weer vier mei. Vanmiddag gaan we naar het bos achter het openluchtmuseum waar in de oorlog mensen gefusilleerd zijn. De Arnhemsche Courant publiceerde daarover. Zelensky, de president van Oekraïne is in het land en de BBB is daartegen. Misbruik van de beeldvorming van 4 mei. 4 mei is voor de herdenking van de Nederlanders, volgens voorman (v) Caroline van der Plas. Het voelt als de pot die de ketel verwijt. Zelf gebruik maken van allerlei marketingconcepten en een ander iets verwijten. Het laat haar ware aard zien. De joodse vluchtelingen uit Duitsland die vlak voor de tweede wereldoorlog in Nederland kwamen zochten een leven in vrede. Net als de Oekraïense vluchtelingen waren zij ook niet altijd welkom. Laatst sprak ik iemand die les geeft aan Oekraïense vluchtelingen. Ze vertelde over de verschillende drijfveren die ze tegen kwam bij deze mensen. Mensen die in Nederland een bestaan op willen bouwen, mensen die weer terug willen, mensen met trauma’s, mensen die niet weten waar hun man of zoon aan het vechten is, of misschien wel gesneuveld. Dat was met de joden ook zo. Die waren ook niet allemaal geliefd.
Wat deze mensen, Joden toen en Oekraïners nu, ook gemeen hebben, is dat ze op de huid worden gezeten, hun leven niet zeker zijn. Ze worden bestookt in hun huis. Complete steden als Marioepol en Bakhmut worden vernield. Miljoenen mensen slaan op de vlucht, zijn hun huis kwijt. Gelukkig worden Oekraïners niet naar de gaskamers geleid. Dat geldt in zekere zin wel voor inwoners van Rusland, die gesommeerd worden de oorlog ongetraind in te gaan. Twintigduizend Russische doden in Bakhmut; dat is toch ook machinerie van wonder en met name geweld.
Het is daarom hoopgevend dat Zelensky in Nederland is, waar het internationaal strafhof hem de ruimte heeft gegeven om een oproep te doen de echte verantwoordelijken, zoals Poetin, Prigozhin en Lavrov te berechten. Zij zijn niet alleen verantwoordelijk voor de doden aan Oekraïense kant, maar ook voor de dood van ongetrainde Russische soldaten.
Ik moet vaak denken aan 2012, toen ik, met met wie ik ben, in Moskou en Sint Petersburg was. Hoopvol was ik gestemd, omdat Poetin het Russische volk weer zelfvertrouwen had gegeven. Er was een vorm van vrijheid voelbaar die voor mij uniek was. Ik trof een unieke multiculturele samenleving aan op het plein nabij het metrostation Komsomolskaya, waar en de trein naar Irkoetsk en Vladiwostok vertrekt en de trein naar Sint Petersburg. Ben ik er toch weer ingetuind, denk ik nu vrij naar de woorden van Herman Kuiphof.
Ik kan en mag dit opschrijven in een stad die 75 jaar geleden ook werd kapot geschoten en van waaruit ook duizenden mensen moesten vluchten. Gelukkig kwamen de meesten terug. Echter ook in mijn straat zijn stenen in de straat gelegd ter herinnering aan mensen die niet terug zijn gekomen. Het maakt voor mij van 4 mei een verdrietige dag. Vandaag nog meer omdat BBB dit politiseert.
Gaat dat zien… Gisteravond was ik met wie ik ben in De Kleine Komedie en zagen we Flip Noorman met zijn Noormannen met het werk van Tom Waits en niet lang geleden zagen we – of all places – in de Dru Fabriek in Ulft Daniel Lohues. Topavonden van muzikanten en dichters met verhalen op mooie locaties. Beiden winnaar, de een ooit, de ander recent, winnaar van de Annie M.G. Schmidt prijs.
Lohues weet goed te vertellen wat je in het normale leven tegenkomt. Hij put moed uit de natuur en zijn omgeving en geeft de mensen een beetje hoop. Veel mensen vertellen hem dat zijn liedjes dichtbij zijn en dat ze troost hebben ondervonden bij het luisteren daar naar. Daniel speelt oud en nieuw. Annelie ontbrak niet, hoewel hij nu toch wel twintig (ofzo) jaar ouder is. Zijn verblijf in de States en in Zuid Frankrijk leveren verhalen voor de eeuwigheid op. Ooit zag ik Lohues met de Louisiana Bleusband op het festival Jazz Bij Duurstede. Het was een geweldige middag met de blues vol met drank en vrouwen. Ik dacht: hoe kan dit ooit goedkomen? Ik ben en blijf natuurlijk een nette huisvader. Tijdens deze show geeft Daniel in retrospectief het antwoord: het kwam niet altijd goed…. De theatertour van Lohues was voor mij een heerlijke avond met mooie verhalen en prachtige (levens-)liedjes.
En dan gisteravond naar Flip Noorman. Ik roep al jaren: Als Tom Waits in het land komt, ben ik erbij. Die man moet je een keer gezien hebben. Het is een fenomeen. Maar Tom Waits komt niet meer naar NL. Hij leeft met Kathleen Brennan. Waarom hij niet meer optreedt, weet ik niet. Ooit hoorde ik een oud-collega zeggen (rond 1995) dat zij naar een concert van hem ging. Ik was daar niet.
Maar nu hebben we Flip Noorman!!!
Gelukkig stond de radio aan, toen Flip door de dirigent van het knapenkoor naar huis werd gebracht na het kerstconcert. Gelukkig draaiden ze Stille Nacht, gespeeld door Tom Waits. Ze zongen als gekken in die auto, tijdens die kerstnacht. De rest is geschiedenis. Na Lennart Cohen, zingt Flip nu Tom Waits. Fantastisch! Zijn Noormannen kunnen echt muziek maken. De trompet van Waits is vervangen door een viool van Vera van der Bie. Prachtig. Het concert is een dwarsdoorsnede van het oeuvre van Waits. Mooie ballads, schurende songs, swingende rock over het leven, drank, verdriet en liefde gespeeld met een enorme intensiteit. De broeierige sfeer, zoals Trouw schreef, verdwijnt geen moment uit de zaal. En ik geniet na.
Lohues en Noorman… Gaat dat zien mensen!!! Gaat dat zien… Er zijn hier en daar nog een paar kaarten. Dat het weer kan na corona, is een zegen!!
